همشهری آنلاین- زهرا خلجی: اما آب و هوای زمین به‌حدی درحال تغییر است که بسیاری از گیاهانی که ما برای غذا به آنها تکیه می‌کنیم در معرض تهدید هستند. به‌همین دلیل دانشمندان به کمک فضانوردان برای یافتن راه‌حل، به فضا روی آورده‌اند.
القای ژنتیک با تشعشعات فضایی
در سال۲۰۲۲، آزمایشگاه‌های مشترک آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد بذرهایی از گیاهان را به ایستگاه فضایی بین‌المللی (ISS) فرستادند. هدف، القای جهش‌های ژنتیک در دانه‌ها از طریق قرار گرفتن در معرض تشعشعات کیهانی و ریزگرانش بود که می‌تواند به توسعه محصولات انعطاف‌پذیر با قابلیت رشد در مواجهه با بحران آب و هوایی کمک کند. دانه‌های یک دانه غلات به‌نام سورگومو نوعی شاهی به نام آرابیدوپسیس، چندین‌ماه در ISS بود تا اینکه در بهار امسال برای تجزیه و تحلیل به زمین بازگردانده شدند.
شوبا سیواسانکار، رئیس بخش اصلاح نباتات و ژنتیک مرکز مشترک تکنیک‌های هسته‌ای فائو و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در غذا و کشاورزی، توضیح داد که دانشمندان می‌توانند با استفاده از پرتوهای گاما و اشعه ایکس، جهش‌های گیاهی را روی زمین به‌طور مصنوعی القا کنند. با این حال، محیط فضایی که طیف گسترده‌تری از تشعشعات اضافی مانند ریزگرانش و نوسانات دما دارد، پتانسیل ایجاد تغییرات ژنتیک را دارد که با تغییراتی که معمولاً با استفاده از منابع تشعشع زمینی مشاهده شده، متفاوت هستند یا بسیار سریع‌تر ایجاد می‌شوند.
تاریخچه کشاورزی در فضا
ده‌ها سال است که دانشمندان بذرهایی از گیاهان را به فضا می‌فرستند. چین از دهه۱۹۸۰از تشعشعات فضایی برای ایجاد جهش ژنتیک در محصولات استفاده می‌کند و دانه گیاهان را در معرض تشعشعات کیهانی از طریق ماهواره‌ها و بالون‌های ارتفاع بالا قرار می‌دهد که تولید فلفل‌های شیرین غول‌پیکر و بهبود گندم و برنج را تسهیل می‌کند.
اخیرا نیز فضانوردان چینی در ایستگاه فضایی تیانگونگ به‌عنوان بخشی از برنامه‌هایی برای اکتشافات فضا در آینده، چند نوع سبزی می‌کارند. آنها وقت خود را صرف پرورش سبزیجات با استفاده از دو مجموعه تجهیزات تخصصی می‌کنند. نخستین عملیات در خرداد آغاز شد که در نتیجه آن ۴دسته کاهو برداشت شد. دومین مورد در مردادماه برای کشت گوجه گیلاسی و پیاز سبز به بهره‌برداری رسید.
ISS هم مدت‌هاست یک باغچه کوچک دارد. محققان دانشگاه ایالتی میشیگان نیز در حال حاضر روی کشت دانه‌هایی که در سفر به دورماه به‌عنوان بخشی از پروژه آرتمیس ناسا فرستاده شده‌اند، آزمایش می‌کنند. آنها درحال بررسی تأثیر شرایط فرازمینی بر اسیدهای آمینه گیاهی به‌عنوان واحد سازنده پروتئین‌ها هستند و چگونگی تأثیر آن بر رشد و نمو گیاهان را ارزیابی می‌کنند.
ورود بخش خصوصی
در بسیاری از کشورهای پیشرو، بخش خصوصی نیز به تأثیر فضا بر دانه گیاهان علاقه نشان داده است. در امارات، StarLab Oasis، یک استارت‌آپ مستقر در ابوظبی، اعلام کرده که قصد دارد دانه‌های کینوا را به فضا بفرستد به این امید که پتانسیل ژنتیک محصولی را که نویدبخش ارزش غذایی و سازگاری آن در مناطق خشک است، افزایش دهد. آلن هربرت، یکی از بنیانگذاران این استارت‌آپ، گفت: «ارسال بذر به فضا به پایداری، تغییرات آب و هوا و امنیت غذایی روی زمین کمک می‌کند.
این مکان برای انجام تحقیقات عالی است. همانطور که انسان‌ها در فضا کاوش می‌کنند، ما می‌خواهیم گیاهان را هم مورد بررسی قرار دهیم. وجود انواع سبزیجات در فضا نه فقط برای سلامت روانی بلکه برای حفظ سلامت جسمی فضانوردان در ماموریت‌های طولانی‌مدت حیاتی است. یکی از چالش‌های فضانوردان کمبود ویتامینC است که با چند قرص مولتی‌ویتامین تأمین نمی‌شود؛ آنها نیاز دارند محصولات گیاهی تازه بخورند.»