هیدروژن یکی از کلیدی‌ترین بلوک‌های سازنده جهان است و به همین خاطر دانشمندان علاقه زیادی به کشف این عنصر در فضا دارند. حالا گروهی از پژوهشگران موفق به کشف اتم هیدروژن در دورترین فاصله در طول تاریخ نسبت به زمین شده‌اند. آن‌ها می‌گویند نور این اتم حدود 8.8 میلیارد سال پیش منتشر شده بود و حالا توسط یک تلسکوپ رادیویی شناسایی شده است.
محققان با استفاده از «تلسکوپ رادیویی موج متری غول‌آسا» (GMRT) در هند سیگنالی را از یک اتم هیدروژن در فاصله‌ای تاریخی از زمین دریافت کرده‌اند. این سیگنال در‌واقع یک موج نوری به طول 21 سانتی‌متر است که توسط یک اتم هیدروژن منتشر شده. پیش‌تر دورترین اتم هیدروژن در فاصله 4.4 میلیارد سال کشف شده بود.
با توجه به فاصله بسیار زیادی که این سیگنال طی کرده است تا به GMRT برسد، این موج به‌خاطر پدیده‌ای موسوم به سرخ‌گرایی کِش آمده و از 21 سانتی‌متر به 48 سانتی‌متر رسیده است. محققان برای شناسایی این سیگنال از لنزینگ گرانشی کهکشانی به نام SDSSJ0826+5630 استفاده کرده‌اند. لنزینگ گرانشی پدیده‌ای است که باعث بزرگ‌نمایی نور می‌شود. در‌واقع در این پدیده، نور هنگام عبور از اشیای پرجرم فضایی – مثل این کهکشان – در خمیدگی فضا بهتر دیده می‌شود.
کشف این اتم هیدروژن مسیر را برای تحقیقات بعدی هموار می‌کند
«نیروپام روی»، اخترفیزیکدان مؤسسه علوم هند می‌گوید: «در این مورد خاص، این سیگنال به‌خاطر حضور یک جرم عظیم دیگر که کهکشانی میان سوژه و ناظر است، خمیده می‌شود. این اتفاق عملاً بزرگی سیگنال را با فاکتور 30 افزایش می‌دهد و تلسکوپ می‌تواند آن را ببیند.»
نتایج این مطالعه دانشمندان را امیدوار کرده است تا در آینده بتوانند رصدهای مشابه بیشتری داشته باشند. پیش‌تر تصور می‌شد که رصد بسیاری از این عناصر دوردست ناممکن است، اما حالا به‌نظر می‌رسد که این محدودیت از پیش رو برداشته شده است.
اتم هیدروژن در گازهای داغ و یونیزه‌ای شکل می‌گیرد که پیرامون کهکشان‌ها قرار دارند. این اتم در‌نهایت به مولکول هیدروژن و بعد به ستاره‌ها تبدیل می‌شود. مشاهده چنین عناصری در فواصل دور می‌تواند به افزایش درک ما از شکل‌گیری و رفتار دنیا در آغاز راه کمک کند. نتایج این پژوهش در Monthly Notices of the Royal Astronomical Society منتشر شده است.