اهمیت پیام‌رسان ها به ویژه در دوره همه گیری ویروس کرونا برجسته شد، یعنی زمانی که فاصله گذاری اجتماعی برای بقا و زنده ماندن مردم از سوی مسئولان بهداشتی و فعالان حوزه سلامت و پزشکی توصیه می شد. در همین روزها پلتفرم های متنوعی توسعه پیدا کردند تا نیاز مردم را برطرف کنند. بعضی از آنها با یک شیب صعودی به انواع دیوایس های کاربران راه پیدا کرد، اما در گذر زمان تعدادی از آنها یا فراموش شدند یا کمتر مورد استفاده قرار گرفتند.
درواقع با سرعت بالایی که در حوزه فناوری از جمله پلتفرم های پیام‌رسان شاهد هستیم، رقابتی سنگین شکل می گیرد که تنها تعداد محدودی را می توان «موفق» نامید. ۲ مفهوم «کاربرپذیری» و «کاربردپذیری» عوامل تعیین کننده در بقای پلتفرم ها هستند. تمامی عوامل و مفاهیم دیگر از جمله امنیت و حریم خصوصی ذیل همین ۲ مفهوم قرار می گیرند.
فیس بوک، محبوب قدیمی
پیام‌رسان فیسبوک که زمانی در دستگاه های بسیاری از کاربران به طور پیش فرض نصب و مورد استقبال بود، حالا دیگر محبوبیت سابق را ندارد. مارک زاکربرگ، مالک فیس بوک که کاهش کاربران فعال روزانه و ماهانه را درک کرده بود، حدود ۲ سال پیش تلاش کرد با تغییر استراتژی این شرکت را دوباره به صدر بیاورد. تغییر لوگو به علامت «بی‌نهایت» و تغییر نام فیس بوک به «متا» و توسعه فضایی به نام متاورس که مبتنی بر بلاکچین و وب ۳ بود، در ابتدا قابل توجه بود. اما نه تنها پیام‌رسان فیس بوک به محبوبیت سابق برنگشت که اکنون کارشناسان از به کما رفتن متاورس هم خبر می دهند.
وایبر، پایان یک تحول
پیام‌رسان وایبر برای اولین نسلی که از پلتفرم های پیام‌رسان در ایران استفاده کرد، کاملا شناخته شده است. درواقع، وایبر را می توان یک تحول در شکل ارتباطات نه تنها در ایران که در سراسر دنیا تلقی کرد. استیکرهای جذاب، تشکیل گروه و کانال توانست خیل عظیمی از کاربران را به سمت این پیام‌رسان جذب کند. این پیام‌رسان با سیاست های کشور اما پس از مدتی جای خود را به تلگرام داد. در آن زمان، بسیاری از کاربران در برابر کوچ به تلگرام مقاومت می کردند، اما محدودیت های وایبر از جمله کاهش پهنای باند و حتی محدودیت در تعداد کاراکترها و حجم فیلم باعث شد که وایبر از گوشی های کاربران حذف شود.
کلاب هاوس، رونمایی در زمان درست
کلاب هاوس در اکوسیستم پیام‌رسان ها زمانی ظهور کرد که ویروس کرونا یکه تازی می کرد. اگرچه پیش از توسعه کلاب هاوس، پلتفرم های مشابه دیگری هم ریلیز شده بودند، اما کلاب هاوس، پلتفرمی بود که در «زمان درست» رونمایی شد. استراتژی معرفی این پلتفرم صوتی هم در ابتدا آن را به عنوان یکی از محبوب های اکوسیستم جا انداخت.
در ایران و در حالی که انتخابات ریاست جمهوری سیزدهم نزدیک بود، این پلتفرم توانست نقش بسزایی ایفا کند و حتی تا جایی پیش رفت که بعضی از اپراتورها آن را از دسترس خارج کردند؛ هرچند هیچ شخصیت حقیقی یا حقوقی مسئولیت این اقدام را بر عهده نگرفت. این پلتفرم هم، این روزها با اقبال کمی مواجه شده است.
ایمو، شگفتی فراموش شده
پلتفرم ارتباط تصویری و صوتی ایمو تقریبا برای همه کسانی که با عزیزان دور از دسترس، در ارتباط بودند، آشناست. این پلتفرم مدت ها نیاز کاربران را تامین می کرد. اما بر اساس همان ۲ اصل کاربرپذیری و کاربردپذیری، به تدریج ایمو به حاشیه رفت. به عبارت دیگر، پلتفرم های کاربردی دیگر از جمله واتس‌اپ و اسکایپ توانستند با ارائه خدمات و قابلیت های ویژه در این رقابت نفس‌گیر، ایمو را از میدان به در کنند.
گوگل پلاس، بازنده بزرگ
در زمانی که فیس بوک به عنوان فرمانروای شبکه های اجتماعی و پیام‌رسانی محبوب مورد استفاده کاربران قرار می گرفت، گوگل به عنوان یکی از غول های فناوری تلاش کرد با رونمایی از گوگل پلاس با فیس بوک رقابت کند.
احتمالا گوگل که خود را یک شرکت بزرگِ موفق می دانست، تصور می کرد که در حوزه پیام‌رسان ها هم موفق خواهد بود. اما اینگونه نبود. حتی گوگل تلاش کرد دغدغه حریم خصوصی را که در فیس بوک مطرح بود، رفع کند. اما داستان آنطور که تصور می شد پیش نرفت و گوگل پلاس که از سال ۲۰۱۱ در حال فعالیت بود، در اوایل سال ۲۰۱۹ از صحنه خارج شد.
فیسبوک،تردز، افول محبوبیت
پیام‌رسان فیسبوک که زمانی در دستگاه‌های بسیاری از کاربران به‌طور پیش فرض نصب و مورد استقبال بود، حالا دیگر محبوبیت سابق را ندارد. مارک زاکربرگ، مالک فیسبوک که کاهش کاربران فعال روزانه و ماهانه را درک کرده بود، حدود ۲ سال پیش تلاش کرد با تغییر استراتژی این شرکت را دوباره به صدر بیاورد، اما چنین چیزی هرگز رخ نداد. او ابتدا نشان تجاری و نام فیسبوک را تغییر داد. متا نامی بود که به متاورس پیوند خورد و علامت بی‌نهایت نشان از ادامه‌دار بودن راه جدید شرکت خبر می‌داد. درباره متا قضیه به اینجا ختم نمی‌شد. اینستاگرام یکی از شرکت‌های زیرمجموعه متا نیز کوشید با پلتفرمتردز با توییتر رقابت کند؛ اگرچه در هفته‌های اول به‌نظر موفق بود، اما تب تند آن نیز خیلی زود به عرق نشست. با این حال هنوز خیلی زود است که در این خصوص نظر نهایی را داد. به‌عنوان نمونه، به‌دنبال اختلال روز گذشته شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) که تنها به مدت چندساعت ادامه داشت، آمارها حکایت از رشد قابل‌توجه استفاده ازتردز در میان کاربران داشت و به نظر می‌رسد که این رقابت با توسعه فناوری و افزوده شدن قابلیت‌های متفاوت به هر دو پلتفرم همچنان ادامه خواهد داشت.