در سال‌های گذشته زمانی که صحبت از هوش مصنوعی در پزشکی و سایر علوم می‌شد، تصاویری از فیلم‌های علمی و تخیلی در ذهن افراد نقش می‌بست، اما مسئله مهمی که وجود دارد این است که هوش مصنوعی در حال گسترش و ارتقا بوده و به هیچ عنوان نمی‌توان منکر تأثیر هوش مصنوعی در دندانپزشکی شد.
هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) در دندانپزشکی به استفاده از الگوریتم‌ها و تکنیک‌های پیشرفته برای تحلیل و پردازش داده‌های خاص در دندانپزشکی اشاره دارد. این فناوری قادر به تشخیص بیماری‌ها، برنامه‌ریزی برای درمان، تحلیل تصاویر و رادیوگرافی‌های دندانپزشکی ، پیش‌بینی نتایج درمانی و همچنین بهبود فرآیندهای جراحی دندان و فک است. سیستم‌های هوش مصنوعی در دندانپزشکی ، با تحلیل داده‌های بزرگ و یادگیری از الگوهای موجود، می‌توانند در روند درمان، کمک حال دندان‌پزشکان باشند تا تصمیم‌های درمانی بهتری گرفته شده و دقت تشخیص بیماری دندان و فک را افزایش دهند.
به گزارش سرویس اخبار پزشکی سایت شات ایکس و به نقل از ایمنا هوش مصنوعی در دندانپزشکی انقلاب بزرگی در بهبود شناسایی بیماری‌ها، ارائه برنامه درمانی و مدیریت بیماران به وجود آورده است و با کمک هوش مصنوعی در دندانپزشکی، زمان طولانی صرف تشخیص بیماری نشده و روند درمان بیماران سرعت و دقت بهینه ای خواهد داشت. لازم به ذکر است که در نهایت دندانپزشک با توجه به دیتا و اطلاعات دقیقی که هوش مصنوعی ارائه می‌دهد برای روند درمان تصمیم می‌گیرد.
پژوهشکده علوم دندانپزشکی اصفهان که به پیشنهاد و همت جمعی از اساتید دانشکده دندانپزشکی اصفهان با حداقل امکانات فعالیت خود را آغاز کرد، در طی دوران فعالیت خود تحولات زیادی از جمله آزمایشگاه‌های مختلفی همچون آزمایشگاه کشت سلولی، آزمایشگاه رفرنس فلوراید، آزمایشگاه میکروبیولوژی و آزمایشگاه مواد دندانی، راه‌اندازی و مشغول ارائه خدمات به محققان داشته، همچنین دومین بانک سلول‌های بنیادی دندان‌های شیری جهان پس از آمریکا در این پژوهشکده با همکاری پژوهشکده رویان تأسیس شده است.
این پژوهشکده به‌منظور پیشرفت و نوآوری در علم مواد دندانی، دندانپزشکی مبتنی بر شواهد و به‌کارگیری نتایج حاصل از مواد دندانی، بیومواد، بیومکانیک و نانو تکنولوژیک، استانداردسازی و رتبه‌بندی از تحقیقات انجام شده برای ارتقا علم و حرفه دندانپزشکی به عرصه علوم مواد دندانی وارد شد و تاکنون با دانشکده‌های دندانپزشکی و مراکز تحقیقاتی سطح کشور همکاری داشته است.
در راستای پیشرفتهای این پژوهشکده، از تحقیقات پیشرفته تا تولید تجهیزات و مواد بومی با دکتر عباسعلی خادمی، استاد تمام بخش معالجه ریشه دانشکده دندانپزشکی اصفهان که ۱۷ سال رئیس دانشکده بوده و هم‌اکنون رئیس پژوهشکده علوم دندانپزشکی است، به گفت‌وگو نشسته‌ایم.
از فناوری‌های هوش مصنوعی در این پژوهشکده استفاده کرده‌اید؟
خادمی: بله، استفاده از هوش مصنوعی تازه آغاز شده است. کمیته‌ای تشکیل داده‌ایم و در دانشکده فناوری نوین نیز فعالیت‌هایی داریم. هوش مصنوعی می‌تواند در تشخیص و درمان دندانپزشکی کمک‌های بسیاری کند، البته در حال حاضر بیشتر این پژوهش‌ها در حد مقالات علمی هستند، اما ما چند طرح پژوهشی مرتبط با هوش مصنوعی داریم که امیدواریم در آینده گسترش یابد.
چه اختراعات یا پروژه‌های دیگری را در این پژوهشکده دنبال می‌کنید یا به‌نحوی عملی کرده‌اید؟
خادمی: این پژوهشکده سه مرکز دارد که شامل مراکز تحقیقات دندانپزشکی ، تحقیقات ایمپلنت و مرکز تحقیقات مواد دندانی است. بیشتر مطالعاتی که انجام می‌دهیم، شامل مطالعات حیوانی و آزمایشگاهی روی ایمپلنت‌های جدید و مواد جدیدی است که استفاده می‌شود. این پژوهش‌ها می‌تواند به تأیید یا تأیید نشدن مواد منجر شود.
در این پژوهشکده ابزارها و تجهیزاتی وجود دارد که می‌توانیم مواد و تجهیزات جدید، ایمپلنت‌ها و موارد دیگر را بررسی کنیم، همچنین مطالعات دیگری نیز در اینجا انجام می‌شود. این سه مرکز پژوهشی، نیروهای متخصصی دارند که در حال انجام تحقیقات هستند.
یک مجله علمی به نام «ژورنال دنتال ریسرچ» در این پژوهشکده وجود دارد که مقالات داخلی و خارجی را چاپ می‌کند. این مجله نسبتاً خوب است و نخستین مجله انگلیسی زبان در کشور است.
یک توضیح اجمالی درباره بخش‌های مختلف پژوهشکده و کارهایی که هر بخش انجام می‌دهد، بدهید.
خادمی: مرکز تحقیقات دندانپزشکی تمامی تحقیقات در زمینه دندانپزشکی از تحقیقات پیشگیری گرفته تا تحقیقاتی که مربوط به ساخت وسایل و مواد را پوشش می‌دهد، همچنین روش‌های روز درمانی در این قسمت مورد بررسی قرار می‌گیرد. پژوهشکده به‌عنوان پشتیبان دانشکده عمل می‌کند. ما در دانشکده حدود ۱۲۰ هیئت علمی داریم و در پژوهشکده نیز تعدادی سرباز نخبه و محقق داریم که تحقیقاتی را طراحی و اجرا می‌کنند و نتایج آن معمولاً در مجلات علمی به چاپ می‌رسد.
آیا پژوهش‌هایی که تاکنون انجام داده‌اید به تولید محصول منجر شده‌اند که کشور بتواند از آن‌ها استفاده کند؟
خادمی: در اصفهان، دو سیستم ایمپلنت وجود دارد که ساخته شده‌اند و ابتدا باید روی حیوانات آزمایش شوند تا تطابق با استخوان و کیفیت استخوان‌سازی آن‌ها بررسی شود. چندین سیستم ایمپلنت ایرانی و خارجی در حال کار هستند. این سیستم‌ها بعضی از این ایمپلنت‌ها را به ما می‌دهند تا در اینجا آزمایش کنیم، همچنین با شرکت‌های دانش‌بنیان همکاری داریم. برخی از این شرکت‌ها در مراکز تحقیقاتی دانشگاه دفتر دارند و به تولید ایمپلنت مشغول هستند. به طور کلی، ما بیشتر نقش پشتیبانی پژوهشی داریم و نتایج تحقیقات ما می‌تواند به تولید تجهیزات منجر شود.
آیا پژوهش‌ها به‌طور کامل کاربردی هستند و می‌توانند به محصولات قابل استفاده منجر شوند؟
خادمی: در حال حاضر، پژوهش‌ها هنوز به‌طور کامل به سطح کاربردی نرسیده‌اند که مستقیماً به تولید محصول منجر شوند، اما در این جهت در حال پیشرفت هستیم. ما از فناوری‌های سه‌بعدی استفاده می‌کنیم و برای این منظور، مهندسان فنی و مواد را به‌صورت دستیار پژوهشی استخدام کرده‌ایم. یکی از این مهندسان، یک پرینتر سه‌بعدی برای ما ساخته است که در مرکز ما قرار دارد. با این پرینتر، برخی محصولات همچون اسکفولدهایی (از جمله محصولات پیشرفتهای هستند که در دندانپزشکی برای بازسازی بافت‌های دهانی و دندانی استفاده می‌شوند.) که برای بازسازی استفاده می‌شوند، تولید می‌کنیم. اگر سفارشاتی نیز از جاهای دیگر دریافت کنیم، با این پرینتر آن‌ها را تولید می‌کنیم. مهندسان ما در این زمینه بسیار ماهر هستند.
چه نوع ارتباطاتی با شرکت‌های دانش‌بنیان و سازمان‌های دیگر دارید؟
خادمی: ما با چند شرکت دانش‌بنیان همکاری مستقیم داریم، یکی از این شرکت‌ها مربوط به خود دانشکده است، همچنین از جاهای دیگر همچون سازمان انرژی اتمی نیز گاهی سفارشاتی دریافت می‌کنیم. ما آماده‌ایم با هر مرکزی تفاهم‌نامه ببندیم و کارهای پژوهشی را انجام دهیم. زیرساخت‌های ما این امکان را فراهم می‌کنند که بسیاری از مواد و تجهیزات دندانپزشکی در اینجا تولید شوند.
آیا دستاوردهای جدیدی در پیشگیری یا درمان پوسیدگی‌های دندان در پژوهشکده شما وجود دارد؟
خادمی: بله، یکی از طرح‌های پژوهشی که یکی از دانشجویان ما انجام داده، تولید ماده ضدپوسیدگی است. این ماده می‌تواند در مراحل اولیه پوسیدگی، آن را متوقف کند. این طرح در چند کنگره خارجی و داخلی ارائه شده و مورد استقبال قرار گرفته است. اصل کار این است که اگر بتوانیم از پوسیدگی جلوگیری کنیم، از بسیاری از مشکلات آینده جلوگیری می‌شود.
میزان پوسیدگی در حال حاضر بسیار بالا است و بسیاری از افراد تا زمانی که درد دندان نداشته باشند، به دندانپزشک مراجعه نمی‌کنند، که این مسئله باید اصلاح شود، بنابراین، خدمات دندانپزشکی واقعاً هزینه‌بر هستند و بسیاری از بیمه‌ها نیز پوشش مناسبی ندارند. به همین دلیل بهتر است که بیشتر بر روی پیشگیری تمرکز کنیم.
آیا کارهای انجام شده به مرحله‌ای رسیده‌اند که آیا کارهای انجام شده به مرحله‌ای رسیده‌اند که قابل پتنت شدن (سند ثبت اختراع) و تجاری‌سازی باشند؟
خادمی: تا به حال این پروژه‌ها به مرحله پتنت و تجاری‌سازی نرسیده‌اند، اما ایده‌ها و کارهای انجام شده امیدوارکننده هستند و امیدواریم در آینده پیشرفتهای بیشتری داشته باشند. ماده‌ای که برای جلوگیری از پوسیدگی دندان تولید شده، در مراحل اولیه آزمایشگاهی نتایج خوبی نشان داده است. باکتری‌های مرتبط با پوسیدگی را متوقف کرده که این به معنای متوقف کردن پوسیدگی است. با این حال، اطلاعات بیشتری در مورد این ماده نمی‌توانیم ارائه دهیم تا زمانی که پتنت نشده و به مرحله تجاری‌سازی نرسیده است.
هرچند هزینه‌های دندانپزشکی برای مردم بسیار بالا است، اما کیفیت کار دندانپزشکی در کشور بسیار خوب است. حتی بسیاری از ایرانیانی که در خارج از کشور زندگی می‌کنند، برای انجام درمان‌های دندانپزشکی به ایران بازمی‌گردند. باید تلاش کنیم که خدمات دندانپزشکی را در دسترس تمام اقشار جامعه قرار دهیم، به‌ویژه افرادی که توانایی پرداخت هزینه‌های بالا را ندارند. تلاش‌های زیادی در این زمینه صورت گرفته و بسیاری از دندان‌پزشکان آماده‌اند در این زمینه کمک کنند.
چه برنامه‌هایی برای آموزش به مردم محروم در دانشکده دندانپزشکی و پژوهشکده دارید؟
خادمی: در دانشکده ما رشته‌هایی همچون دندانپزشکی اجتماعی یا دندانپزشکی جامع‌نگر وجود دارد که دانشجویان را به مدارس و روستاها می‌فرستند تا به بچه‌ها آموزش دهند. این برنامه‌ها باید توسعه پیدا کنند تا معاینات دوره‌ای و آموزش بهداشت دهان و دندان از دوران کودکی تا سن ۱۸ سالگی انجام شود. اگر برنامه‌ریزی مناسبی توسط معاونت بهداشتی دانشگاه‌های علوم پزشکی صورت پذیرد و نیروی بیشتری به کار گرفته شود، می‌توان از بسیاری از درمان‌های پرهزینه جلوگیری کرد.
ما در دانشکده امکانات علمی خوبی داریم که می‌توان از آن‌ها برای تولید محتواهای آموزشی بصری و صوتی استفاده کرد، همچنین اساتید می‌توانند به صورت ویدئویی این موضوعات را در کلاس‌ها آموزش دهند. اگر از این توان علمی به خوبی استفاده شود، می‌توان از بسیاری از هزینه‌ها جلوگیری کرد. هزینه‌های دندانپزشکی بسیار بالا است، به همین دلیل پیشگیری می‌تواند نقش مهمی در کاهش این هزینه‌ها داشته باشد.
حرف پایانی شما برای دانشجویان و مردم چیست؟ چطور می‌توانیم دندانپزشکی را بیشتر به جامعه معرفی کنیم؟
خادمی: دندانپزشکی در کشور ما وضعیت خوبی دارد و از بسیاری از کشورهای دنیا پیشرفته‌تر است. گرچه ممکن است در زمینه تکنولوژی و تجهیزات دندانپزشکی تحت تأثیر تحریم‌ها قرار گرفته باشیم، اما این موجب شده که خودمان به سمت تولید و پیشرفت حرکت کنیم. در نمایشگاه‌های دندانپزشکی ، وسایل ایرانی زیادی ساخته شده که این واقعاً موجب خوشحالی است.