هزاران عکس و عکس از صفحه نمایش (Screenshot)، در کنار صدها پیام و ایمیل خوانده‌نشده و هشدار پر شدن فضای ذخیره‌سازی گوشی، به واقعیت این روزهای دنیای دیجیتالی تبدیل شده‌اند؛ اما کارشناسان هشدار می‌دهند که این به‌هم‌ریختگی دیجیتال در گوشی یا لپ‌تاپ می‌تواند بر سلامت روان و بهره‌وری ما هم تاثیر بگذارد.
به گزارش سرویس اخبار موبایل سایت شات ایکس و به نقل از نبض فناوری سی‌ان‌ان به نقل از دکتر سوزان آلبرز، روانشناس بالینی در کلینیک کلیولند در اوهایو، می‌نویسد: «انبوه ایمیل‌ها، تصاویر و صفحات باز‌شده می‌تواند استرس و اضطراب زیادی ایجاد کند؛ مشکلی که برای اجداد ما وجود نداشت اما در دنیای امروز، زندگی روزمره ما به شدت تحت تاثیر شلوغی دیجیتال قرار گرفته است.»
تقریبا هر کسی که از دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌کند، در مقطعی با این شلوغی مواجه خواهد شد. اما در برخی موارد، این موضوع معمول می‌تواند به اختلالی منجر شود که پژوهشگران در حال بررسی آن هستند: احتکار دیجیتال (Digital Hoarding).
به‌هم‌ریختگی دیجیتال در مقابل احتکار دیجیتال
به گفته آلبرز، اگر برای پیدا کردن فایل یا عکس موردنظرتان مجبورید بین هزاران گزینه جست‌وجو کنید، یا اینکه نسبت به قبل تمرکز و انرژی ذهنی کمتری دارید، احتمالا با به‌هم‌ریختگی دیجیتال مواجه‌اید. «به‌هم‌ریختگی دیجیتال به اندازه به‌هم‌ریختگی در دنیای فیزیکی استرس‌زا است. مغز ما در ذات خود به وضوح و سادگی گرایش دارد و وقتی تعداد زیادی صفحه باز دارید، این می‌تواند حس هرج‌ومرج ایجاد کند.»
این شلوغی دیجیتال می‌تواند به صورت نمایش مداوم اعلان‌ها (نوتیفیکیشن‌ها) ظاهر شود که تمرکز را از بین می‌برد و سرعت را کاهش می‌دهد.
دکتر امانوئل میدنبرگ، استاد بالینی روانپزشکی و علوم زیستی رفتاری از دانشگاه یو‌سی‌ال‌لی، می‌افزاید: «گاهی ممکن است بخواهید با نگهداری عکس‌ها، خاطرات را حفظ کنید یا مدارک و فایل‌های غیرضروری از دوره‌های دانشگاهی یا شغل‌های قبلی را برای مواقع احتمالی ذخیره کنید. ولی زمانی که این رفتار به ذخیره‌سازی حجم عظیمی از اطلاعات منجر شود، ممکن است به‌عنوان احتکار دیجیتال شناخته شود.»
به گفته او، این کار به عادتی تبدیل می‌شود که عامل اصلی آن اضطراب است و چالش و مشکل اصلی همین‌جا است، زیرا این اضطراب از ترس نیاز به اطلاعات در آینده و در عین حال ترس از دسترسی نداشتن یا ندانستن آن‌ها نشات می‌گیرد.
او می‌افزاید: «منظور از اختلال احتکار دیجیتال یک احساس نیاز یا اصرار مداوم و کنترل‌ناپذیر برای ذخیره اطلاعات دیجیتال است، نه صرفا علاقه‌ای طبیعی یا عادی به نگهداری اطلاعات.»
به گفته دکتر سانجایا ساکسنا، روانپزشک و مدیر امور بالینی و تحقیقاتی در بنیاد بین‌المللی اختلال وسواس فکریــعملی در بوستون، حدود ۳ تا ۵ درصد جمعیت جهان‌ــ معادل حدود هشت تا ۱۲ میلیون نفر در ایالات متحده‌ــ اختلال احتکار دیجیتال دارند.
احتکار و جمع‌کردن رفتاری مرتبط با اختلال وسواس فکریــعملی یا اوسی‌دی (OCD) در نظر گرفته می‌شود.
مطالعه صدها هزار بزرگسال در بریتانیا در سال ۲۰۱۹ نشان داد که این رفتار در محیط‌های کار رایج است. مطالعه بعدی در سال ۲۰۲۰، چهار نوع رفتار متمایز در احتکار دیجیتال را نشان داد:
• افرادی که اطلاعات را به‌طور منظم ذخیره می‌کنند
• افرادی که اطلاعات را بی‌نظم و بدون سازماندهی ذخیره می‌کنند
• افرادی که اطلاعات را به نمایندگی از شرکت‌ها ذخیره می‌کنند
• افرادی که اطلاعات را به دلایل پیوندهای احساسی قوی ذخیره می‌کنند و اغلب نگران‌اند آن‌ها را از دست بدهند
دکتر ساکسنا می‌گوید اینکه ذخیره‌سازی دیجیتال بی‌رویه چه زمان به اختلال تبدیل می‌شود، به ویژگی‌ها و شرایط هر فرد بستگی دارد. با این حال نشانه کلیدی این است که این رفتار باعث ناراحتی قابل‌توجه یا اختلال در عملکرد روزمره شود.
چگونه بفهمیم اختلال احتکار دیجیتال داریم؟
اگر این شلوغی دیجیتال فضای زیادی از دستگاه‌های شما را اشغال کرده، به طوری که نمی‌توانید داده‌های ضروری دیگر را ذخیره کنید، یا اگر مرتب کردن این شلوغی زمان زیادی از وقت شما را می‌گیرد و به هر طریقی در زندگی‌تان اختلال ایجاد کند، ممکن است نشانه‌ای از جمع‌آوری بیش‌ازحد داده‌های دیجیتال باشد.
چگونه به‌هم‌ریختگی دیجیتال را کاهش دهیم؟
آلبرز می‌گوید که کم کردن این شلوغی‌ها مانند یک عصای جادویی برای سلامت روان عمل می‌کند. حتی اگر هر روز صبح تنها چند دقیقه وقت بگذارید و ایمیل‌ها و یادآوری‌هایی را که نیاز ندارید، حذف کنید، این کار راه را برای بقیه روز شما باز و بهره‌وری شما را بیشتر می‌کند. او توصیه می‌کند:
۱ــ اعلان‌های (Notification) مربوط به موارد غیرضروری را خاموش و اشتراک هرگونه تبلیغات ایمیلی را لغو کنید. آن‌ها شبیه پشه‌هایی ذهنی‌اند که مدام وزوز و حواستان را پرت می‌کنند.
۲ــ حد و مرز تعیین کنید. مدت زمان بررسی ایمیل‌ها و شبکه‌های اجتماعی را به حداقل برسانید و از امکان «قطع صدا» (Silent) برنامهها یا وضعیت «مزاحم نشوید» (Do Not Disturb) در دستگاهتان استفاده کنید. کاهش تعداد حساب‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی دنبال می‌کنید، هم می‌تواند شلوغی فید (فهرست آخرین مطالب) و زمان لازم برای بالاپایین کردن آن را کاهش دهد.
۳ــ یک روز یا دست‌کم بخشی از روز را به سم‌زدایی دیجیتال یا دوری از دنیای دیجیتال اختصاص دهید. دور شدن از دنیای دیجیتال به شما کمک می‌کند کمتر تحت تاثیر شلوغی وهشدارهای مداوم برنامهها و شبکه‌های اجتماعی قرار بگیرید. داشتن برنامه روزانه مشخص برای کم کردن شلوغی‌های دیجیتال و ذخیره موارد ضروری روشی مناسب برای مقابله با این اختلال است.
در صورتی که متوجه شدید به علت درگیر بودن با فضای دیجیتال، از تکالیف مدرسه یا وظایف کاری غافل می‌شوید یا در روابط اجتماعی‌تان با مشکل مواجهید، توصیه می‌شود به متخصص سلامت روان مراجعه کنید.