متاورس با فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون بلاکچین، واقعیت افزوده و واقعیت مجازی بنا شده است؛ جایی که کاربران می‌توانند مالک دارایی‌های دیجیتال باشند، کسب‌وکار راه بیندازند و سبک زندگی خود را به‌گونه‌ای کاملاً متفاوت در جهانی جدید بازآفرینی کنند.
این دنیای تازه که آن را با نام متاورس می‌شناسیم، نه‌تنها چشم‌اندازهای اقتصادی جدیدی را پیش رو می‌گذارد، بلکه مفاهیم زندگی اجتماعی و فرهنگی را نیز دستخوش تغییرات عمیق می‌کند.
به گزارش سرویس اخبار متاورس سایت شات ایکس و به نقل از سیتنا از نخستین نشانه‌های اقتصاد متاورس می‌توان به ظهور بازارهای دیجیتال و توکن‌های غیرقابل تعویض (NFT) اشاره کرد. NFTها به شکلی انحصاری مفهوم مالکیت را به دنیای دیجیتال آورده‌اند، به‌طوری‌که افراد می‌توانند دارایی‌هایی مانند آثار هنری، آیتم‌های بازی و حتی زمین‌های مجازی را با مالکیت تضمین‌شده در اختیار داشته باشند. این مالکیت‌ها که با فناوری بلاکچین ایمن و شفاف شده‌اند، به افراد امکان می‌دهند دارایی‌های خود را آزادانه و بدون واسطه در بازارهای دیجیتال خرید و فروش کنند. پلتفرم‌هایی مانند Decentraland و Sandbox، نمونه‌های برجسته‌ای از این جهان دیجیتالی هستند که در آن کاربران می‌توانند زمین‌های مجازی خود را خریداری کنند، فروشگاه‌های مجازی بسازند و املاک دیجیتالی‌شان را با قیمت‌هایی بعضاً فراتر از دارایی‌های فیزیکی معامله کنند. این تحول نه‌تنها مفهوم مالکیت را فراتر از مرزهای فیزیکی می‌برد، بلکه نشان می‌دهد که دارایی‌های دیجیتال به بخشی ارزشمند و واقعی از زندگی افراد تبدیل شده‌اند.
اما اقتصاد متاورس فراتر از مالکیت دارایی‌های دیجیتال است و فرصت‌های نوینی برای راه‌اندازی و توسعه کسب‌وکارها ایجاد کرده است. برندهای بزرگ و شناخته‌شده‌ای چون نایک و گوچی وارد این فضا شده‌اند و فروشگاه‌های مجازی خود را در متاورس راه‌اندازی کرده‌اند. در این فروشگاه‌ها، کاربران می‌توانند محصولات دیجیتالی و حتی نسخه‌های فیزیکی کالاها را در فضایی مبتنی بر واقعیت افزوده مشاهده و خریداری کنند. این تجربه خرید به کاربران این امکان را می‌دهد که محصولات را از زوایای مختلف ببینند، طراحی‌های جدید را امتحان کنند و سپس خرید خود را نهایی کنند. همچنین، این جهان مجازی باعث ظهور مشاغل جدیدی شده است؛ از طراحان و معماران فضاهای دیجیتالی گرفته تا برگزارکنندگان رویدادهای مجازی، همه می‌توانند در این محیط دیجیتالی شغل و کسب‌وکار خود را به‌صورت نوآورانه توسعه دهند. به‌عنوان مثال، برخی شرکت‌ها در متاورس کنسرت‌ها و نمایشگاه‌های مجازی برگزار می‌کنند و به افراد این امکان را می‌دهند تا از هر جای جهان به این رویدادها بپیوندند و تجربه‌ای متفاوت از هنر و فرهنگ داشته باشند.
تأثیر متاورس بر اقتصاد سنتی و الگوهای مصرف نیز از دیگر جنبه‌های تحول‌آفرین این فضاست. متاورس می‌تواند ساختارهای قدیمی اقتصادی مانند فروشگاه‌های فیزیکی و شیوه‌های سنتی خرید را متحول کند. در متاورس ، افراد بدون نیاز به حضور فیزیکی می‌توانند وارد فروشگاه‌های مجازی شوند، کالاهای موردنظر خود را مشاهده و خریداری کنند. این شیوه جدید خرید، نیاز به فضاهای فیزیکی را کاهش می‌دهد و به شرکت‌ها اجازه می‌دهد با هزینه‌ای کمتر و ارتباطی مستقیم‌تر با مشتریان، تجربه‌ای تازه از خرید را برای آنان فراهم کنند. از این منظر، متاورس نه‌تنها سبک زندگی مصرف‌کنندگان، بلکه مدل‌های کسب‌وکار را نیز از اساس دگرگون می‌کند و به سمت دنیایی دیجیتالی و تمام‌مجازی سوق می‌دهد.
با وجود این همه ظرفیت و پتانسیل، متاورس با چالش‌های حقوقی و قانونی پیچیده‌ای نیز همراه است. این فضا با مسائلی چون مالکیت معنوی، کپی‌رایت، حفظ حریم خصوصی و قوانین مالیاتی مواجه است که هنوز در بسیاری از کشورها برای آن‌ها چارچوب مشخصی وجود ندارد. به‌عنوان نمونه، مالکیت معنوی و حقوق کپی‌رایت در دنیای دیجیتال به موضوعی پیچیده تبدیل شده است؛ چراکه امکان کپی و بازتولید دارایی‌های دیجیتال به‌سادگی وجود دارد. از سوی دیگر، حفاظت از حریم خصوصی کاربران و جلوگیری از سوءاستفاده از داده‌های شخصی آن‌ها یکی دیگر از چالش‌های اساسی در متاورس است. از آنجا که افراد در متاورس دارای هویت‌های دیجیتالی هستند، حفظ امنیت و حریم خصوصی این هویت‌ها نیازمند نظارت و سیاست‌گذاری دقیق است. همچنین، بحث مالیات بر درآمدهای دیجیتالی نیز از دیگر موضوعاتی است که باید برای آن قوانین شفاف و کارآمدی تدوین شود.
وابستگی شدید متاورس به فناوری‌های پیشرفته از دیگر مسائلی است که این جهان دیجیتال با آن روبه‌روست. فناوری‌هایی مانند بلاکچین، واقعیت مجازی و واقعیت افزوده که زیرساخت‌های اصلی متاورس را تشکیل می‌دهند، نیازمند تجهیزات گران‌قیمت و زیرساخت‌های پیچیده‌ای هستند که تنها در برخی کشورها و مناطق قابل دسترسی است. این مسئله می‌تواند منجر به نابرابری‌های دیجیتال شود و شکافی ایجاد کند که در آن افراد و کشورهایی که به این زیرساخت‌ها دسترسی ندارند، از فرصت‌های اقتصادی متاورس محروم بمانند. با توجه به اینکه پیش‌بینی می‌شود متاورس در آینده‌ای نه‌چندان دور به یکی از ارکان اصلی اقتصاد دیجیتال تبدیل شود، این شکاف دیجیتالی می‌تواند تفاوت‌های عمده‌ای در دسترسی به منابع و فرصت‌های اقتصادی ایجاد کرده و نابرابری‌های جدیدی را رقم بزند.
شرکت‌های بزرگ فناوری نیز نقشی اساسی در توسعه و هدایت متاورس دارند. غول‌هایی مانند متا، گوگل و مایکروسافت با سرمایه‌گذاری‌های عظیم در این فضا، به‌دنبال آن هستند که با ایجاد محیط‌های مجازی منحصربه‌فرد، تجربه‌های تازه‌ای را برای کاربران خلق کنند. این شرکت‌ها متاورس را ابزاری برای رقابت تجاری و تسلط بر بازار آینده می‌بینند. این سرمایه‌گذاری‌ها هرچند می‌تواند به رشد و توسعه متاورس کمک کند، اما تمرکز قدرت در دست این شرکت‌ها نگرانی‌هایی را در خصوص عدالت اقتصادی و امکان دسترسی برابر به فرصت‌ها ایجاد کرده است و نوعی انحصار دیجیتال به‌وجود آورده است که می‌تواند فضای رقابتی متاورس را محدود کند.
تأثیرات اجتماعی متاورس به‌اندازه تأثیرات اقتصادی آن پیچیده و عمیق است. متاورس نه‌تنها الگوهای مصرف و شیوه‌های کسب‌وکار را بازتعریف می‌کند، بلکه شکل‌گیری هویت‌ها، تعاملات اجتماعی و حتی مفهوم جامعه را نیز به چالش می‌کشد. در این دنیای جدید، افراد می‌توانند به‌آسانی هویت‌های دیجیتالی متنوعی خلق کنند، جوامع مجازی تشکیل دهند و در فضاهایی با مرزهای باز و منعطف به تعامل بپردازند. این مسئله، الگوی تعاملات اجتماعی را به کلی تغییر داده و فرصت‌ها و ریسک‌هایی را پیش روی جوامع قرار داده است.
یکی از مهم‌ترین ابعاد اجتماعی متاورس ، «خلق و انتشار فرهنگ‌های مجازی» و تعاملات فراملی است. متاورس می‌تواند شکاف‌های جغرافیایی و مرزهای فرهنگی را به‌طرزی بی‌سابقه کم‌رنگ کند و به افراد امکان دهد تا در محیط‌های مشترک به تعامل بپردازند. این فضا می‌تواند جامعه‌ای بین‌المللی و چندفرهنگی به وجود آورد که در آن، افراد از سراسر دنیا قادرند از فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف یاد بگیرند و بر همین اساس، فرصت‌های شغلی و اقتصادی جدیدی خلق کنند.
اما متاورس به همان میزان که تعاملات اجتماعی را تسهیل می‌کند، ریسک‌هایی نیز برای جوامع به همراه دارد. «احتمال وابستگی و فرار از واقعیت» یکی از چالش‌های این فضاست. برای برخی افراد، محیط‌های مجازی به‌جای آنکه ابزاری برای بهبود تعاملات اجتماعی باشند، به شکلی از گریز و جدایی از زندگی واقعی تبدیل می‌شوند که در بلندمدت می‌تواند منجر به کاهش تعاملات واقعی و ایجاد بحران هویتی شود. اقتصاددانان بر این باورند که چنین روندهایی در متاورس ، می‌توانند اثرات زیانباری بر بهره‌وری، رفاه و انسجام اجتماعی داشته باشند، چرا که وابستگی به دنیای مجازی ممکن است انگیزه افراد برای مشارکت فعال در دنیای واقعی را تضعیف کند.
«توزیع نابرابر دسترسی به متاورس » و پتانسیل آن برای افزایش شکاف‌های دیجیتال، یکی دیگر از موضوعات اساسی است که اقتصاددانان نسبت به آن هشدار می‌دهند. از آنجا که متاورس به فناوری‌های پیشرفته‌ای همچون واقعیت مجازی و بلاکچین متکی است، دسترسی به آن برای تمامی اقشار و کشورهای جهان فراهم نیست. این مسئله می‌تواند جوامع را از یکدیگر دورتر کرده و نابرابری‌های اجتماعی و اقتصادی را افزایش دهد؛ به‌خصوص در کشورهایی که فاقد زیرساخت‌های لازم برای دسترسی به این فناوری‌ها هستند. این شکاف دیجیتال، به‌طور بالقوه می‌تواند برخی جوامع و افراد را از فرصت‌های اقتصادی محروم کرده و بهره‌مندی از منابع و فرصت‌های متاورس را به یک اقلیت برخوردار محدود کند.
از سوی دیگر، «تأثیرات فرهنگی و اجتماعی بر هویت فردی» در این فضا جای بحث دارد. متاورس به افراد این امکان را می‌دهد که در قالب شخصیت‌های دیجیتال و با هویت‌های گوناگون حضور یابند. این تجربه می‌تواند به برخی از افراد امکان دهد که توانایی‌ها و علایق خود را به شکل خلاقانه‌تری بیان کنند، اما از دیدگاه اجتماعی، ممکن است چالش‌هایی برای پیوندهای هویتی افراد ایجاد کند. برخی اقتصاددانان معتقدند که افراد ممکن است در معرض بحران هویتی قرار بگیرند؛ چراکه مرزهای میان هویت‌های واقعی و مجازی به‌قدری تضعیف می‌شود که احساس تعلق به هویت مشخصی در آنان کاهش می‌یابد.
در نهایت، متاورس به عنوان یک بستر جدید اجتماعی، «تعاملات اقتصادی را نیز از الگوهای سنتی جدا می‌کند». از آنجا که در متاورس ، مبادلات اقتصادی، آموزش، خرید و حتی سرگرمی‌ها به شکلی کاملاً مجازی در جریان هستند، تعاملات افراد با مفهوم «کار» و «پول» نیز ممکن است تغییر کند. در واقع، امکان کسب درآمد دیجیتالی در متاورس می‌تواند به بخشی از معیشت افراد در دنیای واقعی تبدیل شود. این روند، به‌ویژه در کشورهایی که اقتصاد آن‌ها با بحران‌هایی همچون بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کند، می‌تواند به عنوان فرصتی برای کسب درآمد در فضای دیجیتال تلقی شود. از این منظر، متاورس نه‌تنها بر الگوهای اقتصادی، بلکه بر الگوهای اجتماعی کار و درآمد نیز تأثیرگذار خواهد بود.
در نهایت، متاورس جهان پیچیده‌ای از فرصت‌ها و چالش‌ها است. این جهان نه‌تنها می‌تواند جوامع را به هم نزدیک‌تر کند و اقتصاد دیجیتال را گسترش دهد، بلکه ریسک‌هایی نیز برای جوامع واقعی به همراه دارد که نیازمند نظارت، سیاست‌گذاری و درک عمیق از اثرات آن بر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی است. متاورس پتانسیل آن را دارد که شیوه‌های زیست و تعاملات اجتماعی را متحول کند، اما پیامدهای اجتماعی و اقتصادی آن نیازمند بررسی و مداخله دقیق برای جلوگیری از بروز نابرابری‌ها و بحران‌های اجتماعی جدید است.