جهان زیر آب پر از رازهای پنهان است، اما در حال حاضر دانشمندان هم راهی یافته‌اند تا یکی از خطرناک‌ترین تهدیدهای پنهان، یعنی میکروپلاستیک ها را به دام بیندازند.
به گزارش سرویس اخبار محیط زیست سایت شات ایکس و به نقل از همشهری آنلاین در آزمایشگاه‌های آمریکا، محققان گلوله‌هایی میکروسکوپی ساخته‌اند که نه‌تنها می‌توانند میکروپلاستیک‌ها را در دل آب شناسایی کنند، بلکه آنها را به سطح آب بازمی‌گردانند. اما آیا واقعاً ممکن است روزی بتوانیم زباله‌های پلاستیکی ریز و سرسخت را از اعماق آب بیرون بکشیم؟
خطر ذرات میکروپلاستیکی
ذرات میکروپلاستیکی، کوچک‌تر از آن هستند که چشم آنها را ببیند و آن‌قدر خطرناک هستند که می‌توانند سلامت انسان‌ها، جانوران و حتی اکوسیستم‌ها را به خطر بیندازند. اکنون تیمی از پژوهشگران دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی، فناوری شگفت‌انگیزی ابداع کرده‌اند؛ گلوله‌های کوچکی که می‌توانند همانند شکارچیانی پنهان در آب حرکت و میکروپلاستیک ها را جمع‌آوری کنند. سپس به سطح آب بیایند تا این آلودگی‌ها از محیط حذف شوند.
تهدیدی کوچک اما جدی
میکروپلاستیک ها به ذرات پلاستیکی گفته می‌شود که قطر آنها کمتر از پنج میلی‌متر است. این ذرات در همه جای جهان، از رودخانه‌ها و دریاها گرفته تا منابع آب آشامیدنی، دیده شده‌اند. آنها می‌توانند حاصل تجزیه زباله‌های پلاستیکی بزرگ‌تر، مواد بهداشتی حاوی دانه‌های ریز پلاستیکی، الیاف لباس‌های مصنوعی و حتی ذرات ریز لاستیک خودروها باشند.
نگرانی‌ها از تأثیر این ذرات بر سلامت انسان همچنان در حال بررسی است، اما آنچه روشن است این است که میکروب‌های مضر اغلب به این ذرات جذب شده و آنها را به خانه‌ای برای رشد خود تبدیل می‌کنند. این یعنی احتمال ورود باکتری‌های خطرناک به بدن از طریق آب یا غذا بیشتر می‌شود.
شکارچیان زیرآبی وارد می‌شوند
در واکنش به این تهدید جهانی، پروفسور اورلین وِلو و همکارانش در دانشگاه ایالتی کارولینای شمالی، گامی نوین برداشته‌اند. آنها گلوله‌هایی ریز ساخته‌اند که از ذراتی به نام کلوئیدهای شاخه‌دار نرم (Soft Dendritic Colloids) تشکیل شده‌اند. این ذرات بسیار چسبنده و از کیتوزان ساخته شده‌اند؛ ماده‌ای زیستی که از پوسته سخت‌پوستان دریایی به دست می‌آید.
بازوهای چسبنده‌ای برای شکار
هر ذره از این گلوله‌های میکروپاک‌کن به بازوهایی چسبنده مجهز است که هنگام حرکت در آب، ذرات میکروپلاستیک را جذب می‌کند. اما این تمام ماجرا نیست! بخشی از این گلوله‌ها با روغن گیاهی اوژنول (موجود در میخک) آغشته شده که باعث کاهش کشش سطحی در یک سمت گلوله می‌شود و در نتیجه آن را در آب به حرکت درمی‌آورد. به‌این‌ترتیب، گلوله‌ها به‌صورت فعال در آب شنا و ذرات میکروپلاستیکی را شکار می‌کنند.
طلسم جادویی بالا آمدن
بخش خلاقانه و شگفت‌انگیز این گلوله‌ها در انتهای مأموریتشان رخ می‌دهد. هر گلوله علاوه بر کیتوزان، دارای ذرات منیزیم و پوششی از ژلاتین تجزیه‌پذیر در آب است. تا زمانی که پوشش ژلاتینی باقی است، گلوله در عمق حرکت می‌کند. اما به‌محض حل‌شدن ژلاتین، آب با منیزیم واکنش می‌دهد و حباب‌هایی تولید می‌شود. این حباب‌ها، گلوله را همراه با شکارش (ذرات میکروپلاستیک) به سطح آب می‌آورند.
نتیجه آزمایش‌ها چه می‌گوید؟
در آزمایش‌های انجام‌شده در محیط‌های آزمایشگاهی، این گلوله‌ها توانستند تا ۳۰ دقیقه در زیر آب حرکت کنند و پس از آن به سطح بیایند. وقتی به سطح می‌رسند، به‌صورت لایه‌ای روی آب جمع می‌شوند که می‌توان آن را به‌آسانی برداشت. حتی پروفسور ولو گفته است که کیتوزان به‌کاررفته در این مواد را نیز می‌توان بازیافت کرد و دوباره برای ساخت گلوله‌های جدید به کاربرد.
پایانی بر آلودگی‌های پنهان
این فناوری نوین که نتایج آن به‌تازگی در مجله معتبر Advanced Functional Materials منتشر شده، می‌تواند آینده‌ای روشن برای پاک‌سازی منابع آبی جهان رقم بزند. گلوله‌های هوشمند میکروسکوپی همچون ربات‌هایی زیرآبی، نه‌تنها می‌توانند آلاینده‌ها را شناسایی کنند، بلکه با فناوری جالبی، آنها را به سطح می‌آورند تا انسان آنها را حذف کند.
اگر این فناوری در مقیاس وسیع پیاده‌سازی شود، شاید بتوان امیدوار بود که در آینده‌ای نه‌چندان دور، رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و اقیانوس‌ها از میکروپلاستیک های سرسخت و پنهان نجات یابند.