آلودگی پلاستیکی به‌عنوان یکی از چالش‌های زیست‌محیطی بزرگ قرن حاضر، تأثیرات مخربی بر اکوسیستم‌های طبیعی به‌ویژه اقیانوس‌ها و دریاها دارد. سالانه میلیون‌ها تن پلاستیک وارد محیط زیست می‌شود که بسیاری از آن‌ها غیرقابل تجزیه بوده و به قطعات کوچک‌تری به نام میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند. این میکروپلاستیک‌ها وارد زنجیره غذایی جانداران دریایی و در نهایت به انسان‌ها نیز منتقل می‌شود. مصرف ماهی‌ها و سایر آبزیانی که در بدن آن‌ها میکروپلاستیک‌ها انباشته شده است، می‌تواند عوارض جدی بهداشتی از جمله مشکلات هورمونی، آسیب به سیستم ایمنی و افزایش خطر ابتلاء به سرطان را به دنبال داشته باشد.
به گزارش سرویس اخبار محیط زیست سایت شات ایکس و به نقل از ایمنا علاوه بر تأثیرات مخرب بر سلامت انسان، آلودگی پلاستیکی به گونه‌های دریایی نیز آسیب جدی وارد می‌کند. بسیاری از جانداران دریایی، از جمله لاک‌پشت‌ها و پرندگان، پلاستیک‌ها را با غذا اشتباه می‌گیرند و آن‌ها را می‌بلعند که منجر به انسداد دستگاه گوارش و مرگ آن‌ها می‌شود. تجمع پلاستیک در زیستگاه‌های طبیعی همچون صخره‌های مرجانی نیز به کاهش تنوع زیستی و تخریب این زیستگاه‌های حیاتی منجر می‌شود.
از زمان آغاز تولید پلاستیک در دهه ۱۹۵۰، حدود ۹ میلیارد تن پلاستیک در جهان تولید شده است که بخش عمده‌ای از آن به‌درستی مدیریت و بازیافت نشده است. تنها حدود ۹ درصد از پلاستیک‌های تولیدشده به‌طور مؤثر بازیافت شده‌اند. فرایند بازیافت پلاستیک به دلیل پیچیدگی مواد و جداسازی آن‌ها با چالش‌های زیادی مواجه است، علاوه بر این در بسیاری از کشورها زیرساخت‌های لازم برای مدیریت پسماند پلاستیکی به اندازه کافی وجود ندارد.
اقدامات مختلفی در سطح جهانی برای کاهش مصرف پلاستیک و آلودگی آن انجام شده است. این اقدامات شامل ممنوعیت استفاده از کیسه‌های پلاستیکی، توسعه فناوری‌های جایگزین همچون بیوپلاستیک‌ها و افزایش آگاهی عمومی از طریق برنامه‌های آموزشی می‌شود، با این حال بحران آلودگی پلاستیکی همچنان ادامه دارد و نیاز به تلاش‌های گسترده‌تر و هم‌افزایی بین‌المللی برای کاهش اثرات این آلودگی بر محیط زیست و سلامت عمومی احساس می‌شود.
کشورهای پیشرفته، بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسماندهای پلاستیکی
ابوعلی گلزاری، دکترای مدیریت پسماند درباره معضل آلودگی پلاستیکی به خبرنگار ایمنا می‌گوید: آلودگی پلاستیکی یکی از بزرگ‌ترین تهدیدها برای اکوسیستم‌های دریایی به‌شمار می‌آید، هر سال میلیون‌ها تن پلاستیک به اقیانوس‌ها و دریاها وارد می‌شود. اگر روند فعلی ادامه پیدا کند، احتمال می‌رود که تا ۲۰ یا ۳۰ سال آینده وزن پلاستیک‌ها از وزن ماهی‌ها بیشتر شود. این پلاستیک‌ها نه‌تنها به گونه‌های دریایی آسیب می‌زنند، بلکه زیستگاه‌های آن‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهند.
عکس : به ازای هر نفر در جهان یک تن پلاستیک وجود داردوی می‌افزاید: پلاستیک‌ها در آب تجزیه نمی‌شوند و به قطعات کوچک‌تری به نام میکروپلاستیک تبدیل می‌شوند که می‌توانند به زنجیره غذایی جانداران دریایی وارد شوند. به‌عنوان مثال، لاک‌پشت‌ها ممکن است کیسه‌های پلاستیکی را با عروس دریایی اشتباه بگیرند و این موضوع منجر به انسداد دستگاه گوارش و در برخی موارد، مرگ آن‌ها می‌شود، همچنین تجمع پلاستیک در زیستگاه‌های طبیعی، نظیر صخره‌های مرجانی و بسترهای جلبکی، می‌تواند به تغییرات اکولوژیکی منجر شود.
دکترای مدیریت پسماند ادامه می‌دهد: پلاستیک‌ها به‌طور معمول حاوی مواد شیمیایی سمی همچون بیسفنول و فتالات هستند که می‌توانند در غلظت‌های پایین نیز به سیستم ایمنی و هورمونی جانوران دریایی آسیب بزنند. از زمان تولید پلاستیک در دهه ۱۹۵۰، حدود ۹ میلیارد تن پلاستیک تولید شده است و به ازای هر نفر در جهان یک تن پلاستیک وجود دارد، از این میزان، حدود شش میلیارد تن دفن و تنها ۹ درصد به‌طور مؤثر بازیافت شده است. فرایند بازیافت پلاستیک به دلیل پیچیدگی آن، به‌ویژه جداسازی مواد مختلف، دشوار است.
گلزاری اظهار می‌کند: بازیافت نشدن پلاستیک به دلیل آلودگی آن‌ها، هزینه‌های بالای فرایند بازیافت و کمبود زیرساخت‌های لازم در بسیاری از کشورها، به‌ویژه کشورهای در حال توسعه است. تقاضا برای مواد بازیافتی نیز به‌دلیل ارزان‌تر بودن پلاستیک‌های جدید نسبت به بازیافتی‌ها، کاهش یافته است.
وی بیان می‌کند: میکروپلاستیک ها که ذرات کوچکی از پلاستیک هستند، از طریق تجزیه پلاستیک‌های بزرگ‌تر شکل می‌گیرند و به‌راحتی وارد زنجیره غذایی جانداران دریایی، همچون صدف‌ها و ماهی‌ها می‌شوند. در نهایت این ذرات به زنجیره غذایی انسان نیز منتقل می‌شوند و می‌توانند عوارض بهداشتی جدی ایجاد کنند. این عوارض شامل مشکلات هورمونی، تأثیرات منفی بر سیستم ایمنی، التهاب و در نهایت سرطان می‌شود، همچنین میکروپلاستیک ها می‌توانند ناقل پاتوژن‌ها و باکتری‌ها باشند که موجب افزایش بیماری‌های عفونی در جامعه می‌شوند.
عکس : آلودگی پلاستیکی به‌عنوان تهدیدی جدی برای آینده زمین، با ورود میلیون‌ها تن پلاستیک به دریاها در حال افزایش است. دکترای مدیریت پسماند می‌گوید: نقش کشورهای پیشرفته و در حال توسعه در بحران آلودگی پلاستیکی حائز اهمیت است. کشورهای پیشرفته به‌دلیل مصرف بالای پلاستیک، صنایع بسته‌بندی و تولیدات بزرگ پلاستیکی، به بزرگ‌ترین تولیدکنندگان پسماندهای پلاستیکی تبدیل شده‌اند، از سوی دیگر، کشورهای در حال توسعه با زیرساخت‌های ناکافی در مدیریت پسماند و جمع‌آوری و بازیافت، با مشکلات جدی‌تری روبه‌رو هستند.
گلزاری ادامه می‌دهد: اقداماتی برای کاهش تولید و مصرف پلاستیک در سطح جهانی انجام شده است. این اقدامات شامل قوانین و مقررات محدودکننده برای استفاده از کیسه‌های پلاستیکی و ظروف یک‌بار مصرف، توسعه فناوری‌های جایگزین همچون بیوپلاستیک‌ها و برنامه‌های آموزشی برای آگاهی‌بخشی به مردم درباره مضرات پلاستیک است، همچنین همکاری‌های بین‌المللی برای تبادل تجربیات و تکنولوژی‌ها در این زمینه بسیار مؤثر است.
وی اضافه می‌کند: آلودگی پلاستیکی و تغییرات اقلیمی هر دو بحران‌های جدی محیط زیست ی هستند که ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. تولید، حمل‌ونقل و مدیریت پلاستیک‌ها منجر به انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌شود که خود تأثیر منفی بر تغییرات اقلیمی دارد، به همین دلیل کاهش تولید پلاستیک‌های جدید، به‌کارگیری مواد بازیافتی و استفاده از مواد جایگزین تجدیدپذیر باید در اولویت قرار گیرد.
گلزاری بیان می‌کند: در نهایت، صنایع نیز باید در کاهش آلودگی پلاستیکی مشارکت داشته باشند. افزایش بهره‌وری و کاهش مصرف مواد خام تازه، به همراه طراحی محصولات بازیافت‌پذیر، می‌تواند به کاهش زباله‌های پلاستیکی کمک کند، همچنین صنایع باید در پروژه‌های جمع‌آوری و بازیافت زباله‌های پلاستیکی سرمایه‌گذاری کنند تا به مدیریت مؤثر این بحران کمک کنند.