بنزین و قیمت آن یکی از مسائل خبرساز طی سه دهه اخیر در ایران بوده است. سهمیه‌بندی سوخت، افزایش قیمت بنزین و حتی سه‌نرخی کردن آن، ازجمله تجربه‌های شهروندان ایرانی در حوزه بنزین بوده‌اند. این روزها بار دیگر صحبت از افزایش نرخ بنزین در فضای جامعه مطرح است و آن‌طور که مدیرعامل اسبق تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی برآورد کرده، ممکن است نرخ بنزین به بیش از 10 هزار تومان برسد.
طرح سهمیه‌بندی سوخت پس از چند سال توقف، بار دیگر در پاییز 1398 اجرایی شد. بازگشت این طرح با افزایش قیمت بنزین همراه بود. براین‌اساس، بنزین سهمیه‌ای 1500 تومان و بنزین آزاد 3000 تومان قیمت خوردند. دلیل این تصمیم که در آن زمان باعث اعتراض‌ها در سطح کشور شد، مشخص بود. به‌دلیل بازگشت تحریم‌های اقتصادی، واردات بنزین باکیفیت از سایر بازارها با مشکل مواجه شده بود و البته دولت نیز به درآمد بیشتری از محل قیمت سوخت نیاز داشت.
بحث افزایش قیمت بنزین از زمان تعیین بودجه سال 1401، بار دیگر در رسانه‌ها مطرح شد. بااین‌حال دولت و مجلس به‌طور مکرر چنین تصمیمی را تکذیب می‌کنند؛ تکذیبی که با وجود صحبت‌های فراوان در رسانه‌ها و اجرای طرح‌های آزمایشی توزیع بنزین منافات‌هایی دارد. در جدیدترین دور از این تصمیم‌ها، کارت‌های سوخت جایگاه‌ها تا حد زیادی جمع‌آوری شدند و مشاهدات میدانی حاکی از آن است که هر جایگاه اکنون کارت‌های محدودی در اختیار دارد. بنابراین افراد برای استفاده از بنزین، معمولاً ناچار به استفاده از کارت سوخت شخصی خودشان می‌شوند. همچنین مدت‌هاست که توزیع کارت سوخت‌های جدید با تأخیر مواجه و این کارت‌ها بسیار دیر به دست متقاضیان می‌رسند که با توجه به شرایط جدید، تبدیل به چالش بزرگی شده است.
باید منتظر افزایش قیمت بنزین باشیم؟
به‌نظر می‌رسد شرکت توزیع فرآورده‌های نفتی از تابستان سال گذشته با کسری بنزین مواجه شده؛ چرا که ظاهراً میزان مصرف بنزین از تولید آن پیشی گرفته است. راه‌حل ساده و آسان در چنین مواردی، کاهش تقاضا با افزایش قیمت سوخت است. به گفته «حسین آقایان»، مدیر اسبق تأمین و توزیع شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی، ممکن است دولت نرخ بنزین را تا 5000 تومان افزایش دهد. این کار باعث خواهد شد بخشی از درآمدهای دولت در این حوزه تأمین شود. به گفته او، به‌دلیل تورم بالا امکان دارد قیمت بنزین به 10 هزار تومان یا بیشتر از آن افزایش یابد تا درآمدهای دولت برای مدت‌زمان بیشتری بدون وقفه تأمین شوند.
نکته اینجاست که تجربه نشان داده افزایش قیمت سوخت تأثیر چندانی بر مصرف آن ندارد. با وجود افزایش نرخ بنزین از ابتدای دهه 1380 تا به امروز، مصرف سوخت روز‌به‌روز درحال افزایش بوده است. مصرف‌کنندگان بنزین، افزایش نرخ بنزین را با افزایش نرخ سایر محصولات و خدمات جبران می‌کنند. بنابراین افزایش قیمت بنزین منجر به افزایش قیمت کالاها و خدمات دیگر می‌شود و تأثیر چندانی بر میزان مصرف سوخت نخواهد داشت.
همچنین کاملاً بدیهی است که راه‌حل‌های دیگر همچون تعویض خودروهای فرسوده و واردات انبوه خودروهای هیبریدی همواره نادیده گرفته می‌شوند. بنابراین معمولاً ساده‌ترین راه، یعنی افزایش قیمت بنزین در دستور کار قرار می‌گیرد. اگرچه زمان این تغییر قیمت مشخص نیست، اما به‌نظر می‌رسد در سال جاری دور از انتظار نباشد. اکنون مسئله اینجاست که نرخ جدید هر لیتر بنزین چگونه و چقدر محاسبه خواهد شد و چه اثری بر تورم کلی کشور خواهد گذاشت.