در مردان با افزایش سن بالای ۵۰ سال شانس ایجاد سرطان پروستات افزایش می‌یابد که دومین سرطان شایع در مردان و چهارمین علت مرگ ناشی از سرطان می باشد. سرطان پروستات لوکالیزه زمانی اطلاق می گردد که سرطان از غده پروستات به خارج از آن سرایت نکرده باشد.
امروز به دلیل استفاده از تست PSA و بیوپسی زودهنگام تشخیص سرطان در مراحل اولیه و محدود به پروستات افزایش یافته است. در صورت عدم انجام درمان مناسب سرطان پروستات لوکالیزه می تواند رشد کرده و به سایر نقاط بدن پخش شود.
بعضی از سرطان های پروستات به سرعت رشد می کنند ولی اکثر آنها رشد بسیار کند در طی سال ها دارند.
به‌عبارتی یک مرد با سن بالای ۸۰ سال و سرطان پروستات با درجه پایین و رشد اهسته ممکن است 《با》سرطان پروستات بمیرد ولی 《از》 سرطان پروستات نخواهد مرد.
سرطان پروستات لوکالیزه هیچگونه علامتی ندارد و فقط با آزمایش خونی PSA و انجام معاینه DRE توسط پزشک به وجود آن مشکوک شده و با انجام نمونه برداری سوزنی از پروستات تشخیص داده می‌شود.
در برخی موارد نیز ممکن است در بررسی پاتولوژی نمونه‌ها به دنبال جراحی خوش خیمی پروستات (BPH) مشخص گردد.
قبل از ورود به درمان بهتر است راجع به درجه (Grade) و مرحله (Stage) تومور مختصری توضیح داده شود.
درجه یا grade تومور در سرطان پروستات به چه معناست؟
Grade تومور معیار سرعت رشد و انتشار تومور می‌باشد. متداول ترین سیستم درجه بندی تومور پروستات Gleason score نام دارد که در ادامه به صورت GS در متن به کار برده خواهد شد.
در این سیستم پاتولوژیست، شایع ترین الگوی به هم ریختگی سلولی و دومین الگوی شایع را در نمونه ها مشخص کرده و به هر کدام نمره از ۱ تا ۵ می‌دهد. حاصل جمع این دو عدد GS را تعیین می کند. مثلاً شایع‌ترین الگو درجه ۳ باشد و دومین الگو درجه ۴ باشد لذا GS مجموع این دو عدد یعنی ۷ (۳+۴)خواهد بود. GS کمتر از ۶ هیچ گونه ارزشی ندارد و امروزه توسط پاتولوژیست ها گزارش نمی‌شود و مقادیر بالاتر از آن با ارزش است .
GS مساوی ۶ کم خطر(lowrisk) و مساوی ۷ با خطر متوسط(moderate risk) و عدد۸،۹،۱۰ با خطر بالا(high risk) محسوب می شود.
لازم بذکر است در GSبرابر۷ نیز موارد ۳+۴ از ۴+۳ بدتر است.
مرحله (stage) تومور در سرطان پروستات به چه معناست؟
stage بیانگر اندازه و میزان گسترش تومور است. بر اساس مرحله، توموری که فقط قسمت کوچکی از بافت پروستات را درگیر کرده، بیشترین شانس درمان کامل را دارد. همچنین توموری که محدود به پروستات باشد بهتر از مواردی است که به خارج از پروستات گسترش پیدا کرده و یا به غدد لنفاوی و یا استخوان رسیده است.
رایجترین سیستم مرحله‌بندی سیستم TNM می باشد که در آنT (tumor) بیانگر اندازه و وسعت تومور در غدد پروستات و مجاور آن، N(nodes) بیانگر درگیری غدد لنفاوی لگنی توسط تومور، M(metastasis) نمایانگر متاستاز به استخوانها و سایر اعضای بدن است.
مرحله T1 و T2 یعنی تومور محدود به پروستات بوده و از غده پروستات خارج نشده است.
برای انتخاب نوع درمان سرطان پروستات چه عواملی دخیل هستند؟
چهار عامل در انتخاب بهترین نوع درمان برای کنترل سرطان پروستات مهم هستند که عبارتند از:
۱- امید به زندگی (life expectancy):
یعنی علاوه بر سن تقویمی، بر اساس سایر بیماری‌های همراه یا میزان عمر سایر اعضای فامیل درجه یک و دو میزان امید به زندگی فرد محاسبه می گردد.
* در افرادی که امید به زندگی بیشتر از ۱۰ سال دارند، باید درمان اصلی برای سرطان پروستات انجام شود.*
۲- سطح سلامتی کلی بیمار:
یعنی سلامت عمومی و حال حاضر بیمار و میزان شدت بیماری های همراه او، به عبارتی در برخی بیماران بیماری‌های زمینه‌ای فرد ممکن است مشکلات جدی تر و یا حتی مرگ در آینده نزدیک ایجاد کند حتی زودتر از پیشرفت خود سرطان پروستات.
۳- ترجیح خود بیمار:
هر فرد برای تعیین نوع درمان مناسب سرطان پروستات ممکن است اولویت های متفاوتی در ذهن داشته باشد. به عبارتی بعضی مردان بدون در نظر گرفتن درجه یا مرحله تومور خواهان خارج کردن بافت سرطان از بدن خود هستند و برعکس بعضی از آنها نگران عواقب ناشی از درمان خاص و تأثیر بر کیفیت زندگی خود هستند.
۴- ویژگیهای سرطان پروستات:
شامل درجه (Grade) و مرحله (stage) تومور که در بالا ذکر شد.
انواع درمان سرطان پروستات لوکالیزه :
۱- درمان انتظاری سرطان پروستات:
در مورد تومورهای کم خطر (Low risk ) و در افراد با سن بالا یا بیماری‌های زمینه‌ای پرخطر که انجام درمان اصلی فایده‌ای ندارد توصیه می گردد.
در این روش درمان سرطان پروستات هیچگونه مداخله توصیه نمی شود و درمان علامتی در صورت بروز هر گونه مشکل یا علامت در آینده انجام می گیرد.
۲- پایش فعالانه Active surveillance:
در مورد تومورهای کم خطر ،کم حجم، و با PSA پایین در مردان با سن پایین تر که در حال حاضر ممکن است وجود تومور برای فرد با خطر جدی همراه نباشد.
در این مورد از درمان های سرطان پروستات لوکالیزه برخلاف درمان انتظاری، بیمار به طور منظم و سرپایی تحت بررسی مجدد با معاینه و انجام نمونه برداری قرار می‌گیرد و در صورت پیشرفت هر کدام از معیارها، درمان است اصلی برای بیمار صورت می‌گیرد.
از معایب اصلی آن امکان رشد تومور و گسترش آن به خارج از پروستات و کم اثر کردن درمان‌های آتی می‌باشد. از طرفی مزیت اصلی آن عدم انجام درمان های گسترده برای افراد با تومور کم خطر و با امید به زندگی بالا می باشد.
۳- پرتو درمانی برای سرطان پروستات:
درمان کم تهاجمی بوده و در افرادی که بعلت سطح سلامتی کلی امکان جراحی برایشان وجود ندارد، سودمند است.
و مثل جراحی عوارض بی اختیاری و ناتوانی جنسی را نیز به دنبال دارد و حتی عوارض مثانه یا روده ای ایجاد می کند که درمان آن نیز مشکل تر است و ممکن است یک یا دو سال طول بکشد.
یکی از معایب اصلی این درمان، باقی ماندن غده پروستات در بدن است که ممکن است منجر به باقی ماندن تومور یا حتی رشد و بدتر شدن آن در آینده گردد.
طول درمان آن طولانی‌تر است و به صورت روزانه و ۵ روز در هفته به مدت ۷ الی ۸ هفته انجام می گردد.
۴- جراحی رادیکال پروستاتکتومی:
در این عمل غده پروستات، بافتهای اطراف و غدد لنفاوی لگنی به طور کامل برداشته و از بدن خارج می شود.
مزیت اصلی آن خارج کردن تمام بافتهای تومور از بدن است و از آنجا ییکه غدد لنفاوی و بافتهای اطراف پروستات برداشته می شوند ، به مرحله بندی یا staging دقیق بیماری کمک می کند.
- این عمل نیاز به بیهوشی داشته ولی با بی حسی نخاعی نیز قابل انجام است. (این عمل توسط دکتر نیرومند با بی‌حسی انجام می گردد)
- نیاز به دو تا سه روز بستری در بیمارستان دارد و بیمار با سوند ادراری مرخص شده و ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از عمل سوند مجرا خارج می گردد.
دو عارضه اصلی آن عبارتند:
- بی اختیاری ادراری
- ناتوانی جنسی
بی اختیاری ادرار به دنبال رادیکال پروستاتکتومی با گذشت زمان بهبود یافته و تقریباً تا بالای ۹۵ _ ۹۸ درصد کنترل ادرار خود را به دست می آورند.
بروز ناتوانی جنسی به دنبال جراحی به سن بیمار ،سطح سلامت او، عملکرد جنسی قبل از درمان، stage بیماری و حفظ عصب در حین جراحی بستگی دارد .
حتی در صورت بروز ناتوانی جنسی، ممکن است با گذشت زمان به حالت نرمال برگردد.
●بروز عوارض فوق بسته به تجربه و دانش جراح، تکنیک جراحی و شرایط بیمار به حداقل میزان رسانده می شود.
(برای مطالعه بیشتر به مقاله درمان جراحی پروستات مراجعه شود)
●در صورت باقی ماندن هر کدام از عوارض فوق داروها و وسایلی برای درمان آنها وجود دارد .
(برای مطالعه بیشتر به مقاله بی اختیاری ادراری مراجعه شود)
●برای سرطان پروستات لوکالیزه بهترین درمان، انجام رادیکال پروستاتکتومی توسط یک جراح با تجربه می باشد.