، مسابقه عکاسی نجوم گرینویچ، بزرگترین مسابقه عکاسی نجوم در جهان است که توسط موزه سلطنتی گرینویچ در ژانرهای مختلف برگزار می‌شود و هرساله تعداد زیادی عکاس نجومی از سراسر جهان در این مسابقه به رقابت می‌پردازند.
حسن حاتمی فعالیت حوزه نجوم خود را سال‌ها پیش از مرکز نجوم ادیب اصفهان آغاز کرد و این همکاری و فعالیت همچنان ادامه داشته و در این سال‌ها مرکز نجوم ادیب اصفهان یاور وی بوده است. حاتمی تا امروز هیچ‌کدام از ابزار مخصوص حرفه عکاسی با نجوم را نداشته و غالباً برای عکاسی از تجهیزات مرکز نجوم ادیب اصفهان و همچنین تجهیزات مرکز نجوم آسمان پارس استفاده است. این عکاس مطرح اصفهانی در پانزدهمین دوره مسابقه عکاسی نجوم گرینویچ، اثر وی برای دومین بار در ژانر فناوری و خلاقیت برگزیده شد. آنچه در ادامه می‌خوانید حاصل گفت‌وگوی صمیمانه خبرنگار ایمنا با این عکاس ایرانی است.
ایمنا: در این دوره از مسابقات عکاسی نجوم گرینویچ چند شرکت کننده حضور داشتند؟
حاتمی: تعداد شرکت کنندگان در هرسال متفاوت است. شرکت کنندگان امسال حدود چهار هزار نفر از ۶۷ کشور دنیا بودند. مسابقه عکاسی نجوم رصدخانه گرینویچ بزرگترین مسابقه عکاسی جهان است. ژانرهای این مسابقه شامل عکاسی از سحابی‌ها، عکاسی از خورشید، عکاسی از ماه، عکاسی از شفق‌های قطبی، عکاسی از طبیعت و آسمان شب، ژانر نوآوری و خلاقیت در تصویر و..... است. من در مسابقه عکاسی نجوم گرینویچ ژانر نوآوری و خلاقیت در تصویر را انتخاب کرده بودم که در اصل مربوط به پردازش تصویر در رصدخانه‌های بزرگ با کمک تلسکوپ‌های فضایی است.
در انواع ژانرها مانند عکاسی از ماه و آسمان تجربه داشته‌ام؛ همچنین تجربه ویژه‌ای در بخش عکاسی از خورشید به عنوان تخصص اصلی دارم اما تاکنون در مسابقات این ژانر شرکت نکرده‌ام. امسال سومین سال حضور من در این مسابقات است که از این سه سابقه شرکت دو سال آن با کسب رتبه به پایان رسید، اما سال گذشته بدون کسب رتبه به کارم در مسابقات پایان دادم.
ایمنا: روال ثبت‌نام و شرکت در مسابقه چگونه بود و چه مدت زمانی به طول انجامید؟
حاتمی: ثبت‌نام و ارسال آثار معمولاً از اوایل سال میلادی آغاز و تا اواخر زمستان ادامه دارد البته این بازه زمانی ممکن است برای دوره بعد تفاوت داشته باشد. در ادامه تصاویر روال داوری را طی کرده و در شهریور ماه نتایج اعلام می‌شود.
از دی ماه که فرآیند ثبت‌نام مسابقه آغاز شد تا پنج‌شنبه ۲۳ شهریورماه که نتایج اعلام شد تقریباً ۹ ماه طول کشید. هرچند که رقابت هنوز کامل تمام نشده است و بعد از اعلام نتایج آثار برگزیده در موزه قرار گرفته و تا قبل از آغاز دوره بعد، آثار از نظر مخاطبان نیز رده بنده و داوری می‌شوند. با در نظر گرفتن این روال کل مسابقه حدود یک سال به طول می‌انجامد.
ایمنا: آیا آثار برگزیده دوره جوایز نقدی دریافت می‌کنند؟
حاتمی: بله ولی جایزه‌های نقدی مقداری نیست که قابل توجه باشد. جایزه اصلی این دوره همان نمایش آثار در موزه است که از زمان اعلام نتایج آغاز و تا اعلام نتایج سال بعد ادامه دارد.
ایمنا: عکس برگزیده شما چه زمانی و چگونه گرفته شده است؟
حاتمی: در ژانرهای دیگر مسابقه که خود فرد عکاسی می‌کند باید عکس نهایتاً متعلق به یک سال گذشته باشد اما در ژانر خلاقیت و نوآوری که پردازش تصویر با استفاده از داده‌های رصدخانه‌های بزرگ و تلسکوپ‌های پیشرفته است محدودیت زمانی وجود ندارد. تصویر بنده متعلق به سال ۲۰۱۵ بود که حاصل داده‌های خام سه روزه تلسکوپ فضایی رصدخانه (Solar and Heliospheric Observatory SOHO) و رصدخانه (Solar DynamicsObservatory (SDO)) است که متعلق به سازمان فضایی آمریکا و اروپا است.
ایمنا: آیا استفاده شما از داده‌های رصدخانه‌ها سودی برای رصدخانه ارائه کننده داده دارد؟
حاتمی: در طی فعالیتم بنده متوجه مشکلی در یکی از فضاپیماهای رصدخانه(Solar and Heliospheric Observatory SOHO) شدم که به آنها اطلاع دادم و تا زمان حل کامل مشکل فضاپیما با مدیر پروژه در ارتباط ماندم.
ایمنا: معیار انتخاب آثار برگزیده در بخش خلاقیت و نوآوری چه مواردی است؟
حاتمی: معیارهای مختلفی جهت داوری این بخش وجود دارد و آثار از جهات مختلفی مانند تکنیک و پردازش صحیح، ایجاد نگاه و درک متفاوت از تصویر در پردازش، ارائه مفاهیم مختلف به مخاطب، اثر گذاری تصویر روی مخاطب و… مورد برسی قرار می‌گیرد.
در تصویر بنده از ترکیب تصاویر دو فضاپیما در نورهای مرئی و فرابنفش قوی استفاده شده که حاصل سه روز فعالیت خورشید است همچنین تصویر دارای بعد زمان است یعنی بدون آنکه اطلاع دقیقی از زمان داشته باشیم فاصله بعضی از رخدادها را می‌توانیم تخمین بزنیم.
ویژگی برتر ناسا و مراکز بزرگ نجوم جهان به داشتن تجهیزات نیست بلکه به استفاده درست از تجهیزات و داده‌ها است.
نکته دیگر تصویر الگوهای جالبی است که از موقعیت بعضی از مکان‌ها نسبت به یکدیگر به وجود آمده‌اند؛ از طرف دیگر با دقت به تصویر سطحی دیده می‌شود که مانند آسمان شب است. اینها ستاره‌های واقعی هستند که در پس زمینه خورشید در طول روز وجود داشته‌اند و به تصویر کشیده شدند. جرم‌های پرتاب شده از تاج خورشید در تصویر موجب ایجاد رنگ‌های مختلف شده که حس وجود شفق‌های قطبی را در آسمان پرستاره شب به مخاطب القا کرده است. نکته مهم این است که تصویر منشأ شفق‌های قطبی که برخورد همین جرم‌های تاجی با زمین است را نشان می‌دهد.
ایمنا: آیا در طی مسیر خود با مشکلاتی مواجه شده‌اید که منجر به ایجاد تفکر خروج از این حیطه باشید؟
حاتمی: بله، بنده بارها با مشکلاتی مواجه شدم که وسوسه کنار گذاشتن کار را برایم ایجاد می‌کرد، اما تسلیم نشدم و به مسیر خود ادامه دادم.
با وجود آنکه نهایت استفاده را از تجهیزات مراکز نجومی داشته‌ام، اما با محدودیت‌هایی نیز مواجه شدم که برای رفع آن به ابزاری بسیار گران‌قیمت نیاز داشتم که تهیه آن ابزار نه برای من و نه برای مرکز مقدور نبود به همین جهت از چند سال پیش به روی داده‌های تلسکوپ‌های فضایی و رصدخانه‌های بزرگ دنیا کار می‌کنم.
نمی‌دانم از نداشتن ابزار خوشحال باشم یا ناراحت!
از یک سو اگر ابزار داشتم کار آسان‌تر بود و از جهت دیگر شاید اگر ابزار داشتم هیچ‌گاه به کار روی تصاویر فضاپیماها علاقه‌مند نمی‌شدم. تا به امروز حتی یک دوربین عکاسی از خود نداشته‌ام، اما یک عکاس نجومی دارای رتبه هستم و حتی از سمت تعدادی از مجموعه‌های بین‌المللی برای انجام داوری در حوزه عکاسی نجومی دعوت شده‌ام. همه اینها درحالی است که محل سکونت بنده سده‌لنجان اصفهان است و حتی دسترسی راحت به مرکز اصفهان که مراکز نجوم در آن قرار دارند نیز نداشته‌ام، اما انسان درصورتی که بخواهد به چیزی برسد راهش را خواهد یافت.
ایمنا: پیشنهاد شما برای افراد علاقه‌مند به این حوزه چیست؟
حاتمی: اگر علاقه‌مند به حرفه‌ای هستند درگیر شرایط و اما و اگرها نشوند. زمانی که بنده وارد حوزه نجوم شدم حتی انتظار به دست آوردن درصدی از موضوعی که امروز آموخته‌ام را نداشتم و مدام از خود سوال می‌کردم یعنی ممکن است من نیز روزی منجم شوم، اما امروز منجمی شده‌ام که آثارم را دنیا می‌بیند.
جهان ما دنیای عدم قطعیت‌ها است پس باید به صورت آگاهانه آغاز کرد، تلاش کرد و پیش رفت. زمانی که من فعالیت خود را در مرکز ادیب شروع کردم با اینکه تلسکوپ خورشیدی مرکز تخصصی است، اما از لحاظ اندازه تلسکوپ بسیار کوچک است، آن زمان خیلی از دوستان مرا مسخره کردند که با این ابزار قدم از قدم نمی‌توانی برداری و صرفاً وقت تلف می‌کنی، اما من بی توجه به همه فعالیتم را ادامه دادم چرا که بعد از مطالعه متوجه شدم بسیاری از داده‌هایی که ناسا روی آن کار می‌کند از تلسکوپی به دست می‌آید در قد و قواره همین تلسکوپ مرکز نجوم است.
گفتگو از الهه واعظی، خبرنگار ایمنا