در دنیای امروز که تکنولوژی و اتوماسیون به سرعت در حال پیشرفت است، مهندسی الکترونیک به عنوان یکی از محورهای اصلی توسعه صنعتی شناخته می‌شود. این حوزه نه تنها در طراحی و ساخت تجهیزات پیچیده، بلکه در بهبود و کنترل فرآیندهای تولیدی نیز نقش کلیدی ایفا می‌کند.
یکی از فناوری‌های نوین که به شدت وابسته به پیشرفت‌های مهندسی الکترونیک است، سیستم‌های بینایی ماشین و هوش مصنوعی است که امکان نظارت دقیق و خودکار بر خطوط تولید و محصولات را فراهم می‌آورد.
به گزارش سرویس اخبار هوش مصنوعی سایت شات ایکس و به نقل از ایمنا یک شرکت دانش‌بنیان در اصفهان در راستای کنترل کیفی قطعات با بومی سازی دستگاه‌های پردازش در ابعاد نانومتر و میکرومتر می‌تواند به بهبود کیفیت و تولید در صنایع خودرو ساز کمک کند.
علی سوادکوهی و محمد کیانی، دو مهندس الکترونیکی هستند که شرکت دانش‌بنیان آن‌ها در راستای پیوند صنعت با دانشگاه در دانشگاه آزاد اسلامی واحد اصفهان مستقر است و با تمرکز بر فناوری‌های پیشرفته در زمینه بینایی ماشین و پردازش تصویر، به بهبود فرآیندهای کنترل کیفیت در صنایع مختلف کمک می‌کند و در این گفت‌وگو به جزئیات بیشتری از فعالیت خود اشاره می‌کنند.
ایمنا: در مورد پروژه‌های آموزشی شرکت بگویید. آیا آموزش هم بخشی از فعالیت‌های شماست؟
عکس : علی سوادکوهی و محمد کیانیعلی سوادکوهی: شرکت ما در اجرای پروژه‌های بینایی ماشین نیز فعالیت دارد. این پروژه‌ها شامل خطوط مختلف تولید می‌شوند، از صنعت خودرو گرفته تا صنایع داروسازی و غذایی. در واقع، دوربین‌های ما برای کنترل کیفیت محصولات، نظارت بر اندازه، شکل، رنگ و بررسی شکستگی و عیوب قرص‌ها در خطوط تولید داروسازی استفاده می‌شوند. این سیستم‌ها بر پایه پردازش تصویر و هوش مصنوعی عمل می‌کنند و با حذف کالاهای معیوب، جایگزین اپراتور انسانی در انتهای خط تولید می‌شوندسومین زمینه فعالیت ما آموزش است. ما دوره‌های آموزشی برای سازمان‌ها و افرادی که قصد دارند در زمینه بینایی ماشین فعالیت کنند، ارائه می‌دهیم. این آموزش‌ها شامل استفاده از دوربین‌ها، سنسورها و تکنیک‌های پردازش تصویر می‌شود، ما در سه زمینه اصلی فعالیت می‌کنیم. اولین زمینه، تأمین تجهیزات بینایی ماشین است. در این حوزه، ما نماینده رسمی و انحصاری دوربین‌های ضد انفجار، لنزهای تیم اپتیک، و تجهیزات نوری TDM در ایران هستیم. همچنین با شرکت‌های بزرگی مانند صنایع مس، داروسازی، ایران‌خودرو، و دانشگاه‌های مختلف همکاری داریم. دوربین‌های ما در حوزه‌های گوناگونی نظیر پزشکی، میکروسکوپی، و حتی کنترل سرعت خودروها در جاده‌ها به کار گرفته می‌شوند.
ایمنا: از چه نوع سنسورهایی در دوربین‌های شما استفاده می‌شود و نقش این سنسورها در عملکرد دوربین‌ها چیست؟
علی سوادکوهی: سنسور در دوربین‌های ما نقش بسیار کلیدی دارد، ما از سنسور های باکیفیتی مانند IMX249 سونی استفاده می‌کنیم که از پرطرفدارترین و دقیق‌ترین سنسور های موجود در بازار هستند، این سنسور ها کیفیت تصویربرداری و دقت پردازش را افزایش می‌دهند. به عنوان مثال، برای پروژه‌هایی که نیاز به دقت بالا دارند، مانند ابعادبرداری یک صفحه فولادی، از این سنسور ها استفاده می‌کنیم تا بتوانیم عیوبی مثل زدگی یا ترک‌ها را در ابعادی به اندازه میلی‌متر یا میکرون تشخیص دهیم.
ایمنا: آیا این فناوری‌ها در صنایع نفت و گاز هم کاربرد دارند؟
محمدکیانی: هر جایی که اپراتور بتواند با چشم مسلح یا غیرمسلح عیوب را تشخیص دهد، ما می‌توانیم آن را به اتوماسیون تبدیل کنیم، البته ما مستقیماً در زمینه نفت و گاز فعالیت نکرده‌ایم، اما مشابه آنچه در صنعت فولاد انجام دادیم، می‌توانیم پروژه‌های مشابهی در این صنایع پیاده‌سازی کنیم، برای مثال، در فولاد کویر، پروژه‌ای داشتیم که با تصویربرداری سرعت بالا و بررسی دقیق ابعاد میلگردها، عیوب احتمالی مانند زدگی یا ترک‌ها را شناسایی کردیم.
ایمنا: چگونه مانیتورینگ سیستم‌ها در خطوط تولید انجام می‌شود؟
عکس : علی سوادکوهی و محمد کیانی محمدکیانی: بسته به نیاز پروژه، ما می‌توانیم سیستم مانیتورینگ را در ابتدای خط تولید، انتهای خط یا حتی در مراحل میانی نصب کنیم. به عنوان مثال، در کارخانه‌های اسنوا، ما در حین خط تولید مانیتورینگ انجام می‌دهیم تا پس از هر مرحله مونتاژ، کنترل کیفیت صورت گیرد. این سیستم‌ها می‌توانند وابسته به نیاز مشتری، به صورت جداگانه یا بخشی از خط تولید نصب شوند تا هر گونه خطا یا نقص در محصولات به‌صورت خودکار شناسایی و اصلاح شود.
ایمنا: آیا با استفاده از این فناوری می‌توان کنترل کیفیت را بهبود بخشید یا حتی جایگزین نیروی انسانی مسئول کنترل کیفیت کرد؟ به ویژه در صنایعی که دقت و کیفیت از اهمیت بالایی برخوردارند؟
محمدکیانی: هدف اصلی این تکنولوژی ارتقای فرآیند کنترل کیفیت و کاهش خطاهای انسانی است. با استفاده از بینایی ماشین و سیستم‌های خودکار، می‌توان خطاهایی که توسط نیروی انسانی ممکن است نادیده گرفته شوند را به حداقل رساند. در صنایعی مانند پزشکی که قوانین بسیار سخت‌گیرانه‌ای برای کنترل کیفیت دارند، این فناوری حتی می‌تواند نقش حیاتی‌تری ایفا کند. در صنایعی مثل خودروسازی نیز، که هر گونه نقص در قطعات می‌تواند به جان افراد آسیب برساند، استفاده از این فناوری ضروری به نظر می‌رسد. برای مثال، در خودروسازی، ما با محصولاتی مانند کاسه‌نمد، دیسک ترمز، یا صفحه کلاچ سروکار داریم که باید به دقت از نظر ابعاد و ظاهر کنترل شوند.
ایمنا: آیا ایران‌خودرو و سایپا نیاز مبرمی به این فناوری دارند و چقدر از آن استفاده می‌کنند؟محمدکیانی: بینایی ماشین در سطح جهانی به طور گسترده در صنعت خودرو استفاده می‌شود و کارخانه‌های بزرگ به سمت اتوماسیون کامل حرکت کرده‌اند. در ایران نیز کارخانه‌هایی مانند ایران‌خودرو و سایپا به تدریج در حال پذیرش این فناوری هستند. برای مثال، در یکی از بازدیدهای ما از ایران‌خودرو، دیدیم که اپراتورها گاهی به دلیل خطاهای کوچک، مانند نبستن یک یا دو پیچ در مونتاژ، مشکلاتی ایجاد می‌کنند که می‌تواند بر کیفیت نهایی خودرو تأثیر بگذارد. این مشکلات، در درازمدت، باعث ایجاد هزینه‌های اضافی برای گارانتی و نارضایتی مشتریان می‌شود. از این رو، استفاده از این فناوری برای افزایش دقت و کاهش خطاهای انسانی بسیار مفید خواهد بود.
ایمنا: اگر این تکنولوژی شما در صنایع خودروسازی پیاده‌سازی شود، می‌تواند هزینه‌های ناشی از خطاهای کنترل کیفیت را کاهش دهد؟ به‌ویژه در مواردی که خطاهای کوچک در ابتدا با هزینه کمتر قابل اصلاح هستند اما بعداً هزینه‌های بسیار بالاتری به بار می‌آورند؟محمدکیانی: دقیقاً همین‌طور است. یکی از مزایای اصلی استفاده از فناوری بینایی ماشین و سیستم‌های خودکار این است که می‌تواند خطاها را در همان مراحل اولیه تشخیص دهد و مانع از گسترش آن‌ها شود. برای مثال، فرض کنید یک قطعه کوچک مانند جوش یا جایگذاری نادرست در مرحله تولید مشکلی ایجاد کند.
اگر این خطا در همان مرحله ابتدایی با هزینه‌ای چند میلیون تومانی اصلاح شود، از آسیب جدی‌تر و هزینه‌های بالاتر جلوگیری می‌شود، اما اگر این خطا به مرحله بعدی برسد و روی بدنه خودرو نصب شود، ممکن است هزینه‌ای چند ده میلیونی برای اصلاح آن نیاز باشد. این تفاوت، اهمیت استفاده از تکنولوژی بینایی ماشین و اتوماسیون را در کاهش هزینه‌های ناشی از خطاهای کنترل کیفیت به خوبی نشان می‌دهد.
ایمنا: آیا این تکنولوژی توانسته است در صنایع خودروسازی مثل ایران‌خودرو و سایپا کاربرد پیدا کند و چقدر الزامی است؟محمدکیانی: بله، بینایی ماشین به‌طور گسترده در صنعت خودروسازی جهانی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ایران، خودروسازانی مثل ایران‌خودرو و سایپا نیز به‌تدریج در حال حرکت به سمت استفاده از این فناوری هستند، در بازدیدهایی که از ایران‌خودرو داشتیم، مشاهده کردیم که در برخی موارد، اپراتور به‌طور دستی کنترل کیفیت را انجام می‌دهد.
خطاهای کوچک مانند نبستن یک پیچ می‌تواند بعدها مشکلات بزرگی برای خودرو ایجاد کند، این مشکلات نه‌تنها هزینه‌های گارانتی را افزایش می‌دهد، بلکه باعث نارضایتی مشتریان نیز می‌شود. با استفاده از این تکنولوژی، این مشکلات به‌سرعت شناسایی و رفع می‌شوند و هزینه‌های اضافی به‌طور چشمگیری کاهش می‌یابد.
ایمنا: با توجه به اینکه شما در صنایع مختلف فعال هستید، چه چشم‌اندازی برای آینده شرکت خود دارید؟محمدکیانی: ما به‌طور مداوم در حال حرکت به سمت استفاده از هوش مصنوعی و بهینه‌سازی فرایندها هستیم، همان‌طور که مشاهده می‌شود، هوش مصنوعی روزبه‌روز در حال پیشرفت است و ما هم قصد داریم فعالیت‌های خود را در این حوزه گسترش دهیم.
تقاضا برای دقت و کیفیت بالا در محصولات افزایش یافته و ما نیز باید در این مسیر حرکت کنیم. پیش‌بینی ما این است که در پنج تا ده سال آینده، استفاده از هوش مصنوعی در کنترل کیفیت محصولات به یک نیاز اساسی تبدیل خواهد شد و شرکت‌ها مجبور خواهند بود که به این سمت حرکت کنند تا در بازار رقابتی باقی بمانند.
ایمنا: آیا محصولاتی که شما تولید می‌کنید مشابه خارجی دارند؟ و در مقایسه با محصولات ایرانی و خارجی چه مزیت رقابتی دارید؟محمدکیانی: بله، در برخی حوزه‌ها مشابه خارجی و ایرانی وجود دارد، اما در زمینه‌های تخصصی مانند بازرسی قرص و کپسول مبتنی بر هوش مصنوعی، ما اولین شرکت در ایران هستیم که این فناوری را پیاده‌سازی کردیم. محصولات ما نه‌تنها از نظر کیفیت با نمونه‌های خارجی رقابت می‌کنند، بلکه از لحاظ قیمت نیز بسیار رقابتی‌تر هستند. این باعث شده تا بتوانیم به‌خوبی در بازارهای داخلی جایگاه خود را پیدا کنیم و نیازهای مشتریان را با کیفیت و دقت بالا برطرف کنیم.
ایمنا: محصول شما چه ضمانتی دارد و گارانتی آن چگونه است؟ همچنین چه تمایزاتی در زمینه پشتیبانی نسبت به محصولات خارجی دارید؟محمدکیانی: محصول ما از نظر سخت‌افزاری به‌طور کلی حدود یک سال گارانتی تعویض دارد و علاوه بر آن، خدمات پشتیبانی بین پنج تا ده سال، بسته به نوع پروژه و محصول، ارائه می‌شود. یکی از مزیت‌های اصلی ما در کنار کیفیت بالای محصول، پشتیبانی مستمر و قابل‌اعتماد است. در صورتی که مشتری نیاز به ارتقا نرم‌افزار داشته باشد یا اگر دستگاه با مشکلی مواجه شود، ما همواره آماده ارائه خدمات و پشتیبانی هستیم. این خدمات شامل رفع اختلالات، بروزرسانی نرم‌افزارها، و حتی تغییرات لازم در محصول می‌شود. این تمایزات در مقایسه با محصولات خارجی بسیار برجسته است، زیرا در محصولات وارداتی پشتیبانی به‌طور محدودتر و با هزینه‌های بالاتری انجام می‌شود.
ایمنا: توصیه شما به صنایع برای استفاده از این فناوری چیست؟
محمدکیانی: همان‌طور که پیشتر اشاره کردم، ما تلاش کردیم محصولاتی را به بازار عرضه کنیم که هم کیفیت بالاتری داشته باشند و هم قیمت مناسبی ارائه دهند. با توجه به نوسانات ارز و افزایش هزینه‌های واردات، ما تجهیزات باکیفیت و مقرون‌به‌صرفه‌ای را برای تولیدکنندگان داخلی فراهم کرده‌ایم تا بتوانند به‌راحتی به سمت استفاده از این سیستم‌ها حرکت کنند.
علی‌سوادکوهی: انتظارات از محصولات در بازار بسیار بالاست، هر تولیدکننده‌ای که بتواند محصولی باکیفیت‌تر و ظاهری بهتر ارائه دهد، به‌طور قطع مورد استقبال قرار می‌گیرد. فناوری بینایی ماشین و هوش مصنوعی به تولیدکنندگان کمک می‌کند که محصولات استاندارد و باکیفیتی به بازار عرضه کنند. سرمایه‌گذاری در این حوزه ممکن است در ابتدا هزینه‌بر به‌نظر برسد، اما وقتی به بازگشت سرمایه و سودآوری در مدت زمان معقول نگاه کنیم، این سرمایه‌گذاری به‌طور قطع به سود خواهد رسید و برای کسب‌وکارها بسیار مفید خواهد بود.